نشریات دانشجویی با قدمتی بیش از ۷۰ سال در ایران، همواره نقش مهمی را در تشکل‌ها، انجمن‌ها و کانون‌های دانشجویی ایفا کرده‌اند. این نشریات تنها نهادی در دانشگاه‌ها به شمار می‌روند که از ابتدا تا انتهای مسئولیت آن، بر عهده دانشجویان است.

در یک تقسیم‌بندی کلی، نشریات دانشجویی در سه دسته نشریات صنفی، نشریات فرهنگی، مذهبی و سیاسی و نشریات‌ علمی و تخصصی قرار می‌گیرند.

نشریات دانشگاهی جزو چهار نهاد مستقل دانشجویی هستند که مطابق با مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی مجوز خود را در دانشگاه‌ها می‌گیرند و در چارچوب فعالیت‌های خود حرکت می‌کنند.

فعالیت تشکل‌های اسلامی، انجمن‌های علمی، کانون‌های فرهنگی و نشریات دانشجویی که همگی جزو نهادهای مستقل دانشجویی هستند، براساس سندهای بالادستی و قوانین مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، شکل گرفته‌اند.

فلسفه وجودی نشریات دانشجویی در وهله نخست تمرین کار گروهی در فضای دانشگاهی و همچنین جذب دانشجویانی است که در زمینه‌های مختلف توانایی بالایی دارند.

رسالت مهم جنبش اصیل دانشجویی در فضای دانشگاه عملی کردن ایده ها در جهت رشد و بالندگی جامعه است و لذا نشریات دانشجویی می‌توانند با تولید و توزیع اطلاعات صحیح و آگاهی بخشیدن به قشر دانشجو، نقش بسزایی در توسعه علمیو فرهنگی کشور داشته باشند.

بزرگترین آرشیو نشریات دانشجویی در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، با بیش از ۹۳۰۰ عنوان نشریه دانشجویی، وجود دارد. نشریه «دانشجو» که در سال ۱۳۳۰ فعالیت خود را در دانشگاه تهران آغاز کرد، به طور رسمی، اولین نشریه دانشجویی ایران دانسته می‌شود، اما بنا بر اسناد موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی سه نشریه با نام های «موسسات علمی و فلاحتی کرج» دانشکده فلاحت کرج با موضوع کشاورزی و باغبانی، «آیین دانشجویان» دانشگاه تهران با موضوع حقوق و «انسان» دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران با موضوع فلسفه اسلامی پیش از نشریه دانشجو فعالیت داشتند.

استان گیلان ۲۵ نشریه دانشگاهی دارد

حسین ابراهیمیان، معاون فرهنگی و امور رسانه ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گیلان در نشست کارشناسی «تاریخ نگری، ضرورت ها و پتانسیل های نشریات دانشجویی»، ضمن گرامیداشت ۱۶ آذرماه، روز دانشجو به قشر فرهیخته دانشگاهی، اظهار کرد: یکی از وظایف اصلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که به تبع آن بر عهده ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در استان قرار دارد، نظارت بر فعالیت های رسانه ای و حمایت از فعالیت های رسانه ای است.

وی فعالیت های رسانه ای را یکی از مهمترین فعالیت های وزارت فرهنگ و و ارشاد اسلامی دانست و افزود: این رسانه ها هستند که در تنگناها و مباحث مختلفی که در سطح استان و کشور به وجود می آید، می توانند با نقد صحیح و پیگیری موضوعات به سازمان ها و نهادهای مختلف کمک کنند.

معاون فرهنگی ارشاد اسلامی گیلان، با بیان اینکه براساس قانون مطبوعات نشریات و پایگاه های خبری از یکسری دستورالعمل های خاص تبعیت می کنند، گفت: تعریف وزارت ارشاد از رسانه و نشریه مشخص است. در واقع نشریات به صورت منظم و ثابت باید چاپ شوند، مدیرمسئول مشخص داشته باشند و با شماره و ردیف مشخص به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه چاپ شوند.

ابراهیمیان، مباحث مطرح شده در نشریات را شامل حوزه های اقتصادی، کشاورزی، اجتماعی، دینی، علمی، هنری و سایر بخش ها دانست و متذکر شد: ما در کنار نشریات مکتوب که به صورت کاغذی چاپ می شوند، پایگاه های خبری هم داریم که در فضای مجازی منتشر می شوند و شامل انواع خبر، تحلیل و مصاحبه، عکس و گزارش هستند.

وی با اشاره به وضعیت رسانه های مکتوب و برخط استان، اضافه کرد: در حال حاضر ۱۷۳ نشریه مکتوب در استان داریم که شامل روزنامه، هفته نامه، فصل نامه و دوسالنامه است. همچنین ۲۰۴ پایگاه خبری داریم. در کنار این رسانه ها، نشریات الکترونیک غیر برخط هم در استان فعال هستند که بر روی سی.دی و دی.وی.دی و... منتشر می شوند.

معاون فرهنگی ارشاد اسلامی گیلان، با بیان اینکه پایگاه های خبری از نظر تعداد نسبت به نشریات مکتوب بیشتر هستند، عنوان کرد: در گیلان ۲۵ نشریه دانشگاهی داریم که در سطح استان چاپ می شوند و دارای اهمیت خاصی هستند، زیرا نشان می دهند که در حوزه نشر فعالیت خوبی  صورت گرفته است. همچنین چهار پایگاه خبری و چهار نشریه الکترونیکی غیر برخط داریم.

ابراهیمیان، با اشاره به رتبه سوم گیلان در تعداد پایگاه های خبری، گفت: گیلان از نظر تعداد روزنامه هایی که در استان به چاپ می رسد نیز رتبه ششم کشور را دارد. همچنین رتبه هشتم کشور در بخش نشریات مکتوب متعلق به گیلان است.

وی فعالیت نشریات دانشجویی را مطابق با مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی دانست و خاطرنشان کرد: قانون مطبوعات بر کلیه نشریات و پایگاه های خبری که در سطح کشور منتشر می شوند نظارت دارد.

معاون فرهنگی ارشاد اسلامی گیلان، نشریات دانشجویی را محل نقد و گفت وگوهای سازنده دانست و تصریح کرد: تفاوت نشریات مکتوب با نشریات دانشجویی در این است که نشریات دانشجویی به دنبال سود و انتفاع نیستند؛ این در حالی است که نشریات مکتوب بدون سود و انتفاع اصلا منتشر نمی شوند.

ابراهیمیان، با بیان اینکه صاحب امتیاز و مدیرمسئول نشریات حتما باید دانشگاهی باشند، یعنی مدرک کارشناسی به بالا داشته باشند، اضافه کرد: اگر افرادی که در نشریات دانشجویی فعالیت می کنند در آینده به سمت نشریات عمومی بیایند، راه آسان تری در پیش خواهند داشت، زیرا با اصول اولیه کار نشر در دانشگاه آشنا شده اند و اکنون می توانند مثمرثمر باشند.

نشریات دانشجویی فرصت تعامل دانشجویان با جامعه است

وی موفقیت یک نشریه مکتوب یا پایگاه خبری در جذب مخاطب را در گرو قدرت تحلیل و نقد صحیح دانست و یادآور شد: نشریات دانشجویی نیز باید همین اصول را مد نظر قرار دهند، با این تفاوت که نشریات دانشجویی بیشتر در حوزه های علمی فعال هستند.

معاون فرهنگی ارشاد اسلامی گیلان، با بیان اینکه نشریات دانشجویی یا به وسیله دانشجویان و یا تحت نظارت اعضای هیئت علمی منتشر می شوند، گفت: در برخی از مواقع یکی از نهادهای فعال در دانشگاه فعالیت، اقدام به تاسیس نشریه یا پایگاه خبری می کند.

ابراهیمیان، از فعالان حوزه نشریات دانشجویی خواست تا با جریان آفرینی اثرگذاری خودشان را بالا ببرند و اظهار کرد: نشریات دانشجویی باید در خدمت دانشجویان باشد و دانشگاهیان باید بتوانند از تولیدات نشریات دانشجویی بهره ببرند. در این راستا نشریات دانشجویی نیازمند برقراری تعامل خوب و سازنده با دانشجویان، اعضای هیئت علمی و مسئولان دانشگاه هستند.

وی با اشاره به توزیع نشریات دانشجویی در دانشگاه، ادامه داد: نشریات دانشجویی باید به نشست های فرهنگی، مجامع ادبی و هنری و محافل نقد سیاسی و اجتماعی که در محیط دانشگاه برگزار می شوند، بپردازند. همچنین نشریات دانشجویی باید در انتقال حساسیت های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور به دانشجویان نقش مهمی ایفا کند.

معاون فرهنگی ارشاد اسلامی گیلان، نشریات دانشجویی را فرصت تعامل دانشجویان با جامعه دانست و گفت: نشریات دانشجویی نشریه مهارت آموزی هستند و دانشجویان باید از این مهارت های برای آینده استفاده کنند.

ابراهیمیان، با اشاره به شیوع بیماری کرونا در سطح کشور و استان، بیان کرد: درگیری با این بیماری موجب شده دانشجویان تا مدت ها امکان حضور فعال در محیط دانشگاه و کلاس های درس را نداشته باشند لذا باید از فرصت جدید فضای مجازی در دانشگاه ها برای ادامه کنشگری دانشجویان استفاده کنیم.

وی با بیان اینکه دانشجویان و نشریات دانشجویی می توانند نقش مهمی در ترغیب جامعه به رعایت نکات بهداشتی داشته باشند، خاطرنشان کرد: بی تردید جوانان دانشجوی ما با همین قدرت تحلیل ها، اثرگذاری قابل توجهی در آینده کشور خواهند داشت.