حجت‌الاسلام صدرالدین محمودی در این نشست با اشاره به قیام امام حسین(ع) در سال ۶۱ هجری، اظهار کرد: عبرت‌ها و الگوهای بسیاری در مکان محدود و زمان یک روزه واقعه عاشورا وجود دارد.

وی با بررسی روش تربیتی امام حسین(ع) در بعد اعتقادی در واقعه عاشورا، بیان کرد: امام حسین(ع) در اولین اقدام و حرکت آغازین خود از مدینه به‌منظور مخالفت با دستگاه ظالم یزید نامه‌ای به برادرشان محمد حنیفه می‌نویسند و هدف از قیام خود را چنین بیان می‌کنند که من برای دنیا قیام نکرده و برای اصلاح امت جدم رسول‌الله(ص) برمی‌خیزم و مأمور هستم این اصلاحات را انجام دهم.

معاون نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی همدان تصریح کرد: امام حسین(ع) می‌فرماید اگر یزید بخواهد حکومت را ادامه دهد دیگر باید از اسلام خداحافظی کرد و بسیاری از افراد پیشنهاد بیعت به حضرت می‌دهند که ایشان می‌فرمایند مشکل من با یزید شخصی نیست بلکه هدفم اصلاح امت جدم است.

امر به معروف و نهی از منکر؛ هدف اصلی قیام امام حسین(ع)

محمودی با بیان اینکه هدف اصلی قیام امام حسین(ع) امر به معروف و نهی از منکر است، افزود: حضرت تمام برنامه‌های خود را بر محور این امور می‌گذارد و به آن مأموریت الهی و انسانی خود که در اصل اشاعه معروف‌ها، دور شدن و عزلت‌گزینی از منکرها است عمل کرده و یاران و لشکریان ایشان هم همین مسیر را دنبال می‌کنند.

وی با اشاره به بعد اعتقادی دیگر در روش تربیتی امام حسین(ع)، توضیح داد: اولین مقوله‌ای که ما می‌توانیم در نهضت سیدالشهدا(ع) بیابیم عمل‌گرا بودن ایشان نسبت به تربیت اصحاب و انصار است که تمامی حرکات سیدالشهدا(ع) حرکت‌های عملیاتی است.

معاون نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی همدان با بیان اینکه یکی از روش‌های تربیتی امام حسین(ع) این بود که به گذشته افراد توجه نمی‌کردند، افزود: هنگامی که حر بن ریاحی فردی که مقابل لشکر سیدالشهدا(ع) را گرفته و آب را بر روی آنان بسته است به طرف امام برای ابراز ندامت می‌آید، امام او را با آغوش باز پذیرفته و می‌فرمایند خداوند توبه‌ات را قبول کند، حضرت شروع به گلایه از حر نمی‌کنند بلکه وجه مثبتی از زندگی او را پیدا کرده تا به او قوت قلب دهند و می‌فرمایند حر تو در واقع آزاده و آزادمرد هستی، زیر سلطه کسی نیستی و شیطان نتوانسته بر تو مسلط شود.

وی با اشاره به قضاوت نکردن و توجه نداشتن به گذشته افراد، ادامه داد: شخص دیگری که در لشکر امام حسین(ع) قرار می‌گیرد زهیر است، با وجود اینکه او طرفدار عثمان بوده و از امام حسین(ع) گریزان بوده اما وقتی امام حسین(ع) از زهیر دعوت می‌کند و زهیر بعد از آنکه چند کلام با حضرت صحبت می‌کند شیفته ایشان می‌شود.

محمودی ادامه داد: همین‌طور در قضیه‌ وهبی که به تازگی ازدواج کرده وقتی چهره زیبای سیدالشهدا(ع) را می‌بیند عاشق و شیفته ایشان می‌شود و به مادرش می‌گوید که مسیح را دیدم که زنده شده و اینجاست و امام از او با آغوش باز استقبال می‌کند، این نگاه از روش تربیتی امام حسین(ع) قابل دریافت است که ما نیز تنها به گذشته افراد نگاه نکنیم، بلکه ملاک حال افراد است.

وی اظهار کرد: در مقابل نیز برخی همچون شمر بودند که گذشته و سوابق روشنی داشتند به‌طوری که حضرت در لحظات آخر هم او را نصیحت می‌کنند اما به توصیه ایشان عمل نکرده و از بدترین مردمان می‌شود و یا عمر بن سعد که همبازی کودکی امام بود اما مقابل ایشان قرار می‌گیرد.

فطرت پاک انسان؛ زمینه دریافت کلام امام معصوم

این کارشناس مسائل مذهبی با اشاره به تأثیرگذاری امام حسین(ع) بر اصحاب و اطرافیانش، گفت: امام ولی‌الله اعظم و در تمام هستی اثرگذار است و اگر انسان‌ها بر آن فطرت و خلقت اصلی پاک خود باشند قطعاً کلام امام بر روی آن‌ها اثر می‌گذارد.

وی با بیان اینکه آثار تربیتی امام حسین(ع) نیز بعد از ۱۴۰۰ سال همچنان دیده می‌شود، افزود: امروزه هر چه داریم از دستگاه سیدالشهدا(ع)، واقعه عظیم عاشورا و نهضت حسینی است و اگر فضایل اخلاقی همچنان در جامعه دیده می‌شود و جوانانی که بعد از قریب به ۱۴۰۰ سال بعد از واقعه عاشورا جانشان را کف دست خودشان قرار داده و در معرکه جنگ حضور پیدا می‌کنند همگی درس گرفته از مکتب سیدالشهدا(ع) هستند.

شهید حججی‌ها؛ ثمره روش تربیتی نهضت عاشورا

معاون نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه آزاد همدان ادامه داد: عزت شهید حججی در مقابل دشمنی که در دست او اسیر است، همان درس عاشوراست، وجود افرادی همچون سردار سلیمانی که افتخار ملت ایران است همه درس گرفته از مکتب امام حسین(ع) بوده و این فضایل هر سال در دهه محرم تجدید می‌شود.

وی اضافه کرد: وجود ایثار در جامعه یا انجام نذورات، برگرفته از درس‌های دستگاه امام حسین(ع) است، سیل خروشان پیاده‌روی اربعین حسینی که بسیاری از افراد با هر آنچه دارند حضور پیدا می‌کنند و آن را در طبق اخلاص و راه سیدالشهدا(ع) می‌گذارند، برگرفته از روش تربیتی سیدالشهدا(ع) است که هرچه داشت را برای خدا تقدیم کرد.

 واقعه عاشورا و اختیار افراد

این کارشناس مذهبی اظهار کرد: خدامحوری یکی از مباحث مهم در این حرکت عظیم است؛ امام حسین(ع) با وجود آن همه تشنگی از دشمن طلب آب نمی‌کند و عزت و اقتدار حسینی را حفظ می‌کند.

معاون نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه آزاد همدان با اشاره به جایگاه و دیدگاه امام حسین(ع) به آزادی انسان‌ها در انتخاب‌های خود، گفت: در حرکت عظیم حسینی وقتی امام حسین(ع) از مدینه می‌خواهند حرکت کنند کسی را مجبور به همراهی خود نمی‌کنند و افراد به‌طور کاملاً اختیاری در این قیام شریک و سهیم می‌شوند، حتی شب عاشورا به اصحاب می‌گویند که من بیعت را از شما برداشتم.

محمودی با بیان اینکه هیچ اجباری نیست که چه کسی در کاروان حسین(ع) باید قرار بگیرد، افزود: اجباری وجود ندارد اما تحریک و تحریص افراد از طرف امام حسین(ع) وجو داشته؛ به‌طور مثال نامه‌ای که ایشان به حبیب بن مظاهر می‌نویسند و می‌فرمایند «حبیب از جان خود بر ما مضایقه مکن، رسول خدا(ص) در قیامت پاداش آن را به تو خواهد داد.»

وی تصریح کرد: تحریک و تحریص در تبلیغ دین و امر به معروف باید باشد، اینکه بعضی‌ها عنوان می‌کنند ما مسئول بهشت و جهنم افراد نیستیم اشتباه است، امام حسین(ع) در این حرکت برای اهل کوفه و بصره نامه می‌نویسند که هیچ بهانه و عذری باقی نماند، البته باید مقدمات بهشتی شدن افراد را مهیا کنیم اما اجباراً نمی‌شود چراکه اختیار هر شخص در دست خود اوست.

تمامی حرکات امام حسین(ع) زیر چتر اخلاق قرار می‌گیرد

در ادامه این نشست وحید پاشایی، عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه تمامی حرکات، رفتارها، گفتارها و تأثیرگذاری‌هایی که سیدالشهدا(ع) در ابعاد مختلف داشتند زیر چتر اخلاق قرار می‌گیرد، گفت: در واقع امام حسین(ع) برای احیای فضایل و ارزش‌های اخلاقی قیام کردند و این احیاگری منجر به تأثیرگذاری‌های ایشان در ابعاد، اجتماعی، سیاسی، اعتقادی و... شده است.

وی بیان کرد: ویژگی ظلم‌ستیزی امام حسین(ع) از ابتدای ماجرای کربلا و قیام تا آخرین لحظاتی که به شهادت رسیدند با یک مدیریت ویژه‌ای همراه شده بود که از یک شخص غیرمعصوم برنمی‌آید که طبیعتاً چنین مدیریتی شایسته یک معصوم است.

پاشایی با تأکید بر خصوصیت ظلم‌ستیز بودن امام حسین(ع)، گفت: امام حسین(ع) ۱۰ سال سکوت کردند، با وجود اینکه بنی‌امیه انحرافات زیادی را در جامعه اسلام ایجاد کرده بود اما به دلیل اینکه ظواهر مسئله را رعایت می‌کردند و معاویه به خاطر آن سیاست‌هایی که داشت سعی می‌کرد ظاهر مسائل اسلامی و پایبندی به مسائل را رعایت کند طبیعتاً آن بحث قانع‌سازی مردم اتفاق نمی‌افتاد.

وی ادامه داد: اما بعد از آنکه یزید به جای معاویه به حکومت رسید ارزش‌های جاهلین مجدداً زنده شد، تمام تعالیم و آموزه‌های اسلامی به گوشه رانده و ارزش‌های ضد اسلامی به‌عنوان ارزش و اساس قرار گرفته بود.

پاشایی با بیان اینکه امام حسین(ع) با قیام و نحوه شهادت خود و یارانشان به خوبی ظالم بودن حکومت بنی‌امیه را به اثبات رساندند، تصریح کرد: این اتفاق به خوبی روشن کرد که بنی‌امیه به شدت با عدل و اخلاق فاصله دارد.

پاشایی اظهار کرد: یکی از تأثیرگذاری‌های مهمی که امام حسین(ع) در بعد اجتماعی داشتند، تأثیرگذاری علمی بر اتفاقات بعد از خودشان بود.

قیام امام حسین(ع) و تبدیل کوفه به مرکز تشیع

وی ادامه داد:  با بررسی کوفه آن زمان متوجه می‌شویم که در این شهر چنددستگی وجود داشته و تعداد زیادی از کوفیان تفکر عثمانی داشتند و کسانی که در لشکر عمر بن سعد و روبروی امام حسین(ع) قرار گرفته بودند از این افراد بودند.

این کارشناس مسائل مذهبی افزود: وقتی از نظر تاریخی کوفه قبل از قیام و بعد از قیام امام حسین(ع) را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم تحولاتی که در این شهر رخ داد به حدی بود که آن را به مرکز تشیع تبدیل کرد و بعد از قیام و شهادت امام حسین(ع) می‌بینیم شخصیت‌های درجه یک از اصحاب امامان بعدی به‌ویژه امام باقر و امام صادق(ع) از کوفیان بودند و کوفه به‌عنوان یک مرکز اصلی نشر معارف اهل‌ بیت(ع) باعث شد که مدت‌ها و قرن‌ها در تاریخ تأثیرگذار باشد.

وی تصریح کرد: این یکی از نکات بسیار مهم حرکت امام حسین(ع) در بعد اجتماعی بود، یعنی از نظر فرهنگی و اجتماعی قیام امام حسین(ع) باعث شد که کوفه مجدداً بعد از زمانی که امیرالمؤمنین(ع) آنجا را به‌عنوان پایتخت خودشان معرفی کردند به مرکز تشیع تبدیل شود.

 پاشایی افزود: در برخی کتب قید شده که بعد از واقعه عاشورا حضرت ام‌البنین به مدت دو سال فرزندان حضرت ابوالفضل(ع) را تحت نظر و تربیت خود قرار می‌دهد اما بعد از فوت ایشان،  در دامن امام سجاد(ع) پرورش پیدا کرده و از بزرگان علم و ادب می‌شوند و این فرزندان رابطه وسیعی با کوفه برقرار و معارف حقیقی اهل‌ بیت(ع) را به آن‌ها منتقل می‌کنند.

وی بیان کرد: امام حسین(ع) با قیام خود در مسائلی همچون ایثار و فداکاری، مواسات، تسلیم و رضایت قضا و قدر الهی موجب شدند که جامعه از نظر اخلاقی تلنگر بخورد و جامعه از نظر اخلاقی جامعه‌ای شکوفا و بالنده شود، جامعه‌ای که مسائل اخلاقی در آن زیر سؤال رفته باشد و فسادهای اخلاقی در آن باشد منتهی به سقوط و سرنگون خواهد شد. لذا احیای اخلاق مهم‌ترین تأثیر اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی امام حسین(ع) بود.

عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا با اشاره به بُعد خانوادگی و روابط فردی و خانوادگی که در عاشورا نمایان شد، گفت: با نگاه به عملکرد حضرت به‌ویژه در روز عاشورا متوجه  محبت فوق‌العاده ایشان نسبت به فرزندان، اعضای خانواده، همسر و خواهر می‌شویم، محبتی که باعث ایجاد رابطه هم‌بستگی و عاطفی مناسب در بین خانواده می‌شود.

وی تصریح کرد: در سخت‌ترین لحظات روز عاشورا هم امام حسین(ع) به فرزندان و اعضای خانواده و حتی به اصحاب خود به بهترین شکل محبت می‌کنند و این محبت یکی از مهم‌ترین مسائل در حوزه خانواده است که باید مورد نظر قرار داده شود.

پاشایی ادامه داد: وقتی حضرت خودشان مظهر اصلی عمل، اخلاق و صفات نیکو باشند در حقیقت این تأثیرگذاری را بر روی اعضای خانواده هم دارند، یعنی آن چیزی که در مسائل تربیتی به آن اشاره می‌کنیم که فرزندان ما آن‌طوری می‌شوند که ما هستیم نه آن‌گونه که می‌خواهیم.

عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا ادامه داد: نکته بعدی تجلیل از فرزندان و اعضای خانواده در قبال کارهای خوب است، گفت‌وگویی که بین حضرت علی‌اکبر و امام حسین(ع) در عاشورا و یا گفت‌وگوی بین حضرت قاسم و امام حسین(ع) و تشویق به بهترین کار یعنی جهاد و شهادت در راه خدا و تجلیل از آنها از سوی امام حسین(ع) یک شیوه و روش تربیتی است.

پاشایی تصریح کرد: در نهایت محبت به خانواده، عمل‌گرا بودن و تشویق فرزندان به کارهای خوب و صفات نیکو از نکات بارز تربیتی امام حسین(ع) در حوزه خانوادگی است.

قیام عاشورا مطابق با فطرت پاک انسان‌ها است

وی اظهار کرد: از آنجا که آموزه‌های امام حسین(ع) و آثاری که قیام عاشورا داشت مطابق با فطرت انسان‌هاست طبیعتاً این باعث ماندگاری‌اش می‌شود؛ در اصل یکی از سنت‌های غیر قابل تغییر الهی ماندگاری امور فطری است که با دوام و همیشگی هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا ادامه داد: امام حسین(ع) به دنبال برقراری عدالت بودند، طبیعتاً هر کس پس از ایشان به دنبال عدالت باشد، حضرت را تحسین و از ایشان الگوبرداری می‌کند، لذا از خودگذشتگی، فداکاری و وظیفه‌گرایی امام نشان داد که ایشان اصلاً به دنبال نتیجه دنیایی نبودند.

وی اضافه کرد: اگر امام نتیجه‌گرا بودند طبیعتاً باید وارد مذاکره می‌شدند و با آن پیشنهادی که به امام دادند نباید چنین واقعه‌ای رخ می‌داد، اما امام حسین(ع) وظیفه الهی را احساس کرده بودند و بر اساس آن عمل کردند.

نقش مهم ظلم‌ستیزی امام حسین(ع) در مسائل تربیتی

پاشایی با اشاره به حدیثی از پیامبر اکرم(ص) که می‌فرمایند «مملکت ممکن است با کفر باقی بماند اما با ظلم ماندگار نیست»، افزود: ظلم  و ظلم‌ستیزی یکی از خطوط حضرت اباعبدالله(ع) بود، که این موضوع در مسائل تربیتی شامل ظلم به خود (بحث گناه و آلودگی به گناهان مختلف)، ظلم به دیگران و طبیعت و ... می‌تواند باشد.

این کارشناس مسائل مذهبی ادامه داد: حتی امام حسین(ع) با حیواناتی که همراهشان بودند رفتار مناسب و اخلاقی داشتند، به تشنگی آن‌ها توجه می‌کردند و همچنین حاضر نشدند در بحث ظلم‌ستیزی آب را بر روی لشکریان مقابل ببندند با وجود آن‌که متقابلاً آن‌ها این کار را انجام داده بودند.

پاشایی ادامه داد: لذا امام حسین(ع) اشاره می‌کنند که اگر شما دین و مذهبی هم ندارید حداقل آزاده باشید یعنی اخلاق‌مدار باشید، مهم‌ترین‌ مسئله‌ای که باعث حفظ کیان خانواده می‌شود اخلاق است.

وی اظهار کرد: حدیثی از پیامبر(ص) به روایت معصومین است که معیار تدین را صداقت و امانت‌داری می‌دانند یعنی دو ویژگی بسیار مهم که اگر این دو ویژگی در مسائل خانواده رعایت شود موجب حفظ کیان خانواده می‌شود، مثلاً خیانت‌های زناشویی که بعضاً در سطح جامعه گسترده است به مشکل شخصیتی افراد برمی‌گردد که به زندگی به دیده امانت نمی‌نگرد، فردی که امانت‌دار باشد با وجود مشکلاتی که در زندگی برایش ایجاد شده هیچ‌گاه به امانت خیانت نمی‌کند اما اگر از نظر شخصیتی آدم اخلاق‌مداری نسبت به خودش، جسمش و روانش و دیگران نباشد طبیعتاً دست به خیانت هم می‌زند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا بیان کرد: امام حسین(ع) با ترویج اخلاق به ما نشان دادند که در زندگی با اراده و انتخاب خودمان پایبند مسائل اخلاق باشیم و حد و حدودی مشخص کرده که این اختیار و آزادی مطلق که ممکن است آسیب‌رسان باشد وجود ندارد، چون فطرت عقل و دین هم قطعاً به اخلاق کمک می‌کند و این حد و حدود وقتی ایجاد می‌شود باعث حفظ کیان خانواده می‌شود.