هیئت حسینیه جولان همدان یکی از قدیمی‌ترین هیئت‌های استان است که خادمان حسینی زیادی در آن تبدیل به پیرغلام شده‌اند، دو تن از پیرغلامان این هیئت از آئین‌های مرسوم در هیئت‌های حسینی همدان گفتند که تا حدودی در دسته‌های عزاداری و هیئت‌های کنونی این آئین‌ها رعایت می‌شود اما آنچه در گذشته پررنگ بوده و امروز به حاشیه می‌رود موضوع اتحاد و یک‌دستگی بین این عزاداران است.

حسین شریفی یکی از پیرغلامان حسینی همدان است که سرپرستی هیئت‌های حسینی استان را نیز بر عهده دارد. وی که متولد ۱۳۱۹ است در تشریح عشق و ارادت خود به امام حسین(ع) به خبرنگار ایکنا از همدان، گفت: از ایام طفولیت در هیئت‌ها فعالیت می‌کردم و شاید بتوان گفت در اصل در آن متولد شدم، آن زمان هیئت و روضه امام حسین(ع) در همه منازل اقوام و بستگان برگزار می‌شد، از سن پنج سالگی در هیئت‌ها به جمع‌آوری استکان مشغول و کفش جفت کن عزاداران امام حسین(ع) بودم.

وی بیان کرد: آن موقع در یک محله تنها یک هیئت مستقر بود، حسینیه جولان ساختمانی قدیمی به متراژ دو هزار متر و دارای یک اتاق پنج ضلعی بود که چند اتاق هم از اطراف به آن متصل می‌شد و همگی اهالی محل در آن عزاداری می‌کردند.

شریفی گفت: محله‌های قدیمی همدان همچون خیابان شهدا، کوی گذر، فلکه چپرخانه، کوی چال انبار، کوی مصلی، کوی پیروادی، کوی نظربیگ، کوی گازران، راسته دباغ‌خانه، کوی کبابیان، میدان میرعقیل همگی یک هیئت بودند.

وی با بیان اینکه از سال ۱۳۲۹ هیئت‌ها در همدان تقسیم شدند، با ذکر یادی از قدیمیان همدانی در این عرصه، افزود: سرپرست هیئت شالبافان مرحوم حاج قربانعلی صادقیان، هیئت گازران حاج‌بیرام‌علی پیریان، هیئت کوی گذر مرحوم آقای کشمیری، هیئت چال انبار مرحوم آقای حیرانیان، هیئت کوی مصلی مرحوم قاسم‌خان وزیری و سپس مرحوم حاج سیداسماعیل سیدی و کوی ‌نظربیگ مرحوم باقر پاتوقی بودند.

از آئین‌های مرسوم در هیئات حسینی همدان تا یک‌دستگی بین آنها در گذشته

این پیرغلام حسینی اظهار کرد: در سال ۱۳۴۱ همدان دارای ۲۸ هیئت بود و از هر کدام از آن‌ها تعدادی هیئت منشعب می‌شد و این تعداد در ایام عاشورا و تاسوعا به عزاداری می‌پرداختند، ناگفته نماند یک تعدادی هم هیئت‌های سقایی همچون کاروان غم با این هیئت‌ها همکاری می‌کردند.

عزاداری سومین روز شهادت اباعبدالله‌الحسین(ع) برای اولین بار در همدان

وی به بیان خاطره‌ای از اولین سال برگزاری سومین روز شهادت اباعبدالله‎الحسین(ع) در همدان پرداخت و گفت: در سال ۱۳۴۱ رئیس شهربانی وقت به سرپرست هیئت‌ها توهین کرده بود، مرحوم حاج تقی شریفی، سرپرست‌ هیئت‌های مذهبی گفتند یا از ما عذرخواهی می‌کنند یا روز عاشورا هیئت برپا نمی‌کنیم که با عذرخواهی رئیس شهربانی هیئت‌ها بیرون آمدند.

شریفی توضیح داد: از قدیم حرکت دسته‌های عزاداری و هیئت‌ها قوانینی داشت، به این صورت که ابتدا پرچم هیئت قرار می‌گرفت و سپس ریش‌سفیدها پشت پرچم، بعد از آن کودکان بالای پنج سال حرکت می‌کردند که به آن‌ها هیئت حضرت علی‌اصغر(ع) می‌گفتند و ذکر «الا ای بلبل عالی چرا دیگر نمی‌نالی در این گهواره خالی علی لای علی لای» را زمزمه می‌کردند.

وی ادامه داد: بعد از هیئت حضرت علی‌اصغر(ع)، حرکت حجله حضرت قاسم(ع) بود که نوجوانان ۱۲ ساله اطراف آن ذکر می‌گفتند، سپس حجله حضرت علی‌اکبر(ع) بود و سپس اسب ذوالجناح با یک پرچم سفید، سپر و شمشیر، یک جفت چکمه و مقداری ماده قرمزرنگ شبیه خون تزیین می‌شد و یک تعداد از میانسالان درشت هیکل هیئت با لهجه ترکی می‌گفتند «سنه قربان ذوالجناح».

این پیرغلام حسینی اضافه کرد: بعد از ذوالجناح، هیئت زنجیرزنان بود که آن‌ها هم ذکر مخصوصی داشتند، سپس هیئت سقا و بعد از آن علامت قرار داشت و همه کسانی که سینه‌زنی می‌کردند پشت آن حرکت می‌کردند.

وی بیان کرد: مرحوم حاج شیخ سعید منطقی اهل کوی مصلی بود در آن زمان آئینی به نام شجاعت الحسینی قرائت می‌کرد و به این صورت بود که در شب‌های عاشورا و تاسوعا سخنانی در باب شجاعت امام حسین(ع) که کمتر کسی شنیده بود به‌صورت عربی و فارسی بیان می‌کردند که متأسفانه این رسم دیگر اجرا نمی‌شود.

هیئت‎های قدیم بزرگ‌محور بود نه مداح‌محور

شریفی اظهار کرد: پیشکسوتان هیئت نسبت به دیگر اعضا از یک پدر هم دلسوزتر و مهربان‌تر بودند و هنگامی که وارد هیئت می‌شدید جمعی چند نفره از اعضای جوان هیئت اطراف بزرگان نشسته بودند و به سخنان آن گوش و گریه و زاری می‌کردند و اصلاً نیازی به مداح نبود.

وی به سرپرستان هیئت‌های مذهبی توصیه کرد: اهالی هیئت باید تقوا را از همه لحاظ رعایت کنند، سرپرست هیئت‌های مذهبی و همه شرکت‌کنندگان در مراسم آگاهانه می‌آیند و تمام جوانب کار را در نظر می‌گیرند و امروز هم که دیگر خیلی از این افراد دارای تحصیلات عالیه هستند.

این پیرغلام حسینی در پایان گفت: تنها خواسته‌ام از امام حسین(ع) این است که این نعمت نوکری را از من نگیرد و خدا را به امام حسین(ع) قسم می‌دهم که این ارادت قلبی نسبت به ائمه اطهار(ع) را از بنده نگیرد.

از آئین‌های مرسوم در هیئات حسینی همدان تا یک‌دستگی بین آنها در گذشته

در ادامه حسن صباغی، دیگر پیرغلام حسینی که متولد سال ۱۳۳۰ در همدان است، گفت: از هشت سالگی توفیق خدمت در دستگاه حضرت سیدالشهدا(ع) را دارم و حدود ۴۰ سال پیش به توصیه دوستان شروع به قرائت شعر در وصف ائمه اطهار(ع) کردم.

وی اظهار کرد: روز سوم شهادت امام حسین(ع) میهمان هیئت حسینیه شالبافان بودیم در بین راه چند شعر در وصف امام حسین(ع) که در ذهنم بود پشت سر دسته با بلندگوی دستی قرائت کردم و عزاداران در آن کوچه‌های تنگ متحول و به سر و سینه زدند.

۴۰ سال روضه‌خوانی برای امام حسین(ع)

صباغی ادامه داد: شب که به مسجد مراجعه کردم تعدادی از دوستان با حالتی حزن‌آلود پیراهن بنده را گرفتند و قسم دادند که اگر دفتر در دست نگیری و نخوانی روز قیامت به امام حسین(ع) می‌گوییم که کاری از دستش برمی‌آمد ولی کوتاهی کرد. از آن روز به بعد شروع به روضه‌خوانی کردم و حدود ۴۰ سال است که در خدمت حسینیه جولان و دوشنبه شب‌ها در هیئت پیروان امام علی(ع) هستم.

این پیرغلام حسینی در ادامه به بیان یکی از الطاف امام حسین(ع) در زندگی‌اش پرداخت و گفت: در سال ۱۳۶۹ به بیماری‌ای مبتلا شدم که دیگر نمی‌توانستم روضه‌خوانی کنم، اواخر ماه رجب بود در خیابان در حال راه رفتن بودم که از امام حسین(ع) خواستم که صدای من را برگرداند تا بهتر بتوانم اشعار را قرائت کنم و در نهایت در ماه شعبان ایشان به بنده لطف کرد و بهبود یافتم و از آن سال به بعد در مسجد قدیمی جولان در سه روز ولادت ائمه اطهار(ع) در ماه شعبان شعرخوانی می‌کنم.

وی با گلایه از تعطیلی هیئت‌های مذهبی در ایام کرونا، بیان کرد: گویا کرونا تنها برای هیئت‌ها است در صورتی که در سطح شهر همچون بازار و مکان‌های تفریحی خبری از کرونا نیست و چرا این قوانین در این محل‌ها به درستی اجرا نمی‌شود. کرونا باعث شده حدود ۶۰ درصد هیئت‌ها تعطیل و یا بسیار خلوت شود و این آسیبی است که در طی این دو سال متوجه هیئت‎های ما شده است.

ضرورت احترام به والدین برای هیئتی‌ها

صباغی با بیان اینکه اولین بار در سال ۱۳۸۱ مشرف به زیارت کربلا شدم، افزود: توسط یکی از اعضای هیئت که هنوز هم نمی‌دانم چه کسی بود توفیق زیارت کربلا را پیدا کردم و بسیار سفر دلچسبی بود، هنگامی که خانواده برای استقبالم آمده بودند پای مادرم را بوسیدم، پس از آن بازخوردهایی از افرادی که در آن جا حضور داشتند دریافت کردم که برایشان تلنگری ایجاد شده تا بیش از پیش به پدر و مادر خود احترام بگذراند.

این پیرغلام حسینی در پایان گفت: تنها افتخار بنده این است که در بین مردم ما را به‎عنوان نوکر امام حسین(ع) قبول دارند و کفش جفت‌کن هیئتی‌ها هستم.

در پایان این دیدار با اهدای تابلویی منقش به صلوات بر محمد و آل محمد از سوی رئیس جهاددانشگاهی واحد همدان از این پیرغلامان تجلیل و قدردانی شد.