وَعَدُوُّ لِمَنْ عاداهُمْ

ودشمنم باهركس كه با ایشان دشمنى كند

جلسه صد و چهل و هفتم

دفتر سی و هفتم: معاندان نور هدایت – قسمت دهم – سه‌شنبه 1401/01/23 –  10 رمضان المبارک1443

 در این جلسه  روایاتی در شرح خطبه ای از علی علیه السلام  مورد بحث قرار  گرفت که در ذیل آن به شرح و واکاوی پرداخته شد

متن روایت:

--مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عُمَيْرٍ، عَنْ أَبِي سَيَّار، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ فِي خُطْبَةٍ لَهُ: أَ لَاأُخْبِرُكُمْ بِخَيْرِ خَلَائِقِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ: الْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ، وَ تَصِلُونَ مَنْ قَطَعَكُمْ، وَ الْإِحْسَانُ إِلَى مَنْ أَسَاءَ إِلَيْكُمْ، وَ إِعْطَاءُ مَنْ حَرَمَكُمْ.

وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ فِي التَّبَاغُضِ الْحَالِقَةِ: لَاأَعْنِي حَالِقَةَ الشَّعْرِ، وَ لَكِنْ أَعْنِي حَالِقَةَ الدِّين

امام صادق عَلَيْهِ السَّلَامُ فرموده است كه رسول خدا صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ضمن خطبه‏اى فرمود:

آيا شما را نسبت به برترين خلايق دنيا و آخرت آگاه نسازم؟

بخشيدن كسى را كه نسبت به شما ستم كرده، صله و ديدار با كسى كه با شما قهر كرده، نيكى به شخصى كه به شما بدى كرده، كمك به فردى كه شما را محروم كرده باشد.

و رسول خدا صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ فرمود: در دشمنى‏ و كينه توزى ريشه كنى وجود دارد، ولى نه اينكه ريشه موها را بركند، بلكه دين و ايمان را نابود مى‏سازد.

-- الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ، قَالَ: مَنْ أَحَبَّ لِلَّهِ، وَ أَبْغَضَ لِلَّهِ، وَ أَعْطَى لِلَّهِ، وَ مَنَعَ لِلَّهِ فَهُوَ مِمَّنْ كَمُلَ إِيمَانُهُ‏.

امام صادق عَلَيْهِ السَّلَامُ فرمود:

كسى كه دوستى‏ها و دشمنى‏ هايش براى خدا باشد و براى خدا عطا و بخشش نمايد و براى خدا از بخشش امتناع ورزد، ايمانش كامل است.

--وَ عَنْهُ عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ: مِنْ أَوْثَقِ عُرَى الْإِيمَانِ أَنْ تُحِبَّ لِلَّهِ، وَ تُبْغِضَ لِلَّهِ، وَ تُعْطِيَ فِي اللَّهِ، وَ تَمْنَعَ فِي اللَّهِ‏

- همچنين فرمود:

از محكمترين مراحل ايمان اين است كه (هر كار و جريان و برنامه‏اى را) براى خدا دوست بدارى و براى خدا دشمنى كنى؛ و در راه خدا به بخشى؛ و در راه خدا مانع (از اجراى‏ برنامه‏اى) شوى

-- مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عُمَيْرٍ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ، عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ، قَالَ: قَالَ لِي عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ جَمَعَ اللَّهُ الْخَلَائِقَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ، ثُمَّ يُنَادِي مُنَادٍ: أَيْنَ أَهْلُ الْفَضْلِ؟

قَالَ: فَيَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ، فَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ فَيَقُولُونَ: مَا كَانَ فَضْلُكُمْ؟

فَيَقُولُونَ: كُنَّا نَصِلُ مَنْ قَطَعَنَا، وَ نُعْطِي مَنْ حَرَمَنَا، وَ نَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَنَا.

فَيَقُولُونَ: ادْخُلُوا الْجَنَّةَ.

ثُمَّ يُنَادِي مُنَادٍ: أَيْنَ جِيرَانُ اللَّهِ فِي دَارِهِ؟

فَيَقُومُ عُنُقٌ آخَرٌ مِنَ النَّاسِ، فَتَقُولُ لَهُمُ الْمَلَائِكَةُ: بِمَ جَاوَرْتُمُ اللَّهَ؟

فَيَقُولُونَ: كُنَّا نَتَبَادَرُ فِي اللَّهِ، [وَ نَتَبَاغَضُ فِي اللَّهِ‏]، وَ نَتَحَابُّ فِي اللَّهِ، وَ نَتَبَاذَلُ فِي اللَّهِ تَعَالَى، [وَ نُحَاسِبُ فِي اللَّهِ، وَ نَتَبَارَكُ فِي اللَّهِ، كُنَّا نَتَحَابُّ فِي اللَّهِ وَ نَتَوَازَرُ فِي اللَّهِ‏].

--ابو حمزه ثمالى گويد: امام سجّاد عَلَيْهِ السَّلَامُ به من فرمود:

هنگامى كه روز قيامت بر پا شود، خداوند تمامى مخلوق اوّلين و آخرين را بر يك سرشت گرد هم آورد، بعد از آن منادى فرياد زند: كجايند اهل فضل؟

پس گروهى از مردم به پا خيزند و فرشته‏ها با ايشان ديدار نموده و مى‏گويند: فضل شما چگونه بوده است؟

گويند: با كسانى كه با ما قطع رابطه كرده بودند، ديدار و صله انجام مى‏داديم، هر كه ما را محروم كرده بود عطايش مى‏كرديم و هر كه بر ما ستم نموده بود او را مى‏بخشيديم.

فرشته‏ ها گويند: داخل بهشت شويد.

سپس منادى فرياد زند: كجايند همسايگان خدا در خانه‏اش؟

پس گروهى ديگر از مردم برخيزند و فرشته‏ها به ايشان گويند: به چه چيزى شما همسايه خداوند قرار گرفته‏ايد؟

گويند: در راه خدا بر يكديگر سبقت مى‏گرفتيم و در راه خدا دشمنى‏ مى‏كرديم و در راه خدا دوستى و اظهار محبّت مى‏نموديم و در راه خدا بذل و بخشش داشتيم و در راه خدا محاسبه و كنترل مى‏كرديم و در راه خدا به يكديگر تبريك و شادباش مى‏ گفتيم.

--ثُمَّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ ذَاتَ يَوْمٍ: يَا عَبْدَ اَللَّهِ أَحِبَّ فِي اَللَّهِ وَ أَبْغِضْ فِي اَللَّهِ، وَ وَالِ فِي اَللَّهِ، وَ عَادِ فِي اَللَّهِ، فَإِنَّهُ لاَ تُنَالُ وَلاَيَةُ اَللَّهِ تَعَالَى إِلاَّ بِذَلِكَ وَ لاَ يَجِدُ اَلرَّجُلُ طَعْمَ اَلْإِيمَانِ وَ [إِنْ] كَثُرَتْ صَلاَتُهُ وَ صِيَامُهُ حَتَّى يَكُونَ كَذَلِكَ، وَ قَدْ صَارَتْ مُؤَاخَاةُ اَلنَّاسِ يَوْمَكُمْ هَذَا أَكْثَرُهَا فِي اَلدُّنْيَا، عَلَيْهَا يَتَوَادُّونَ، وَ عَلَيْهَا يَتَبَاغَضُونَ، وَ ذَلِكَ لاَ يُغْنِي عَنْهُمْ مِنَ اَللَّهِ شَيْئاً. فَقَالَ اَلرَّجُلُ: يَا رَسُولَ اَللَّهِ وَ كَيْفَ لِي أَنْ أَعْلَمَ أَنِّي قَدْ وَالَيْتُ وَ عَادَيْتُ فِي اَللَّهِ وَ مَنْ وَلِيُّ اَللَّهِ حَتَّى أُوَالِيَهُ وَ مَنْ عَدُوُّ اَللَّهِ حَتَّى أُعَادِيَهُ فَأَشَارَ لَهُ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ ، فَقَالَ: أَ تَرَى هَذَا قَالَ: بَلَى. قَالَ: [فَإِنَّ] وَلِيَّ هَذَا وَلِيُّ اَللَّهِ فَوَالِهِ، وَ عَدُوَّ هَذَا عَدُوُّ اَللَّهِ فَعَادِهِ، وَ وَالِ وَلِيَّ هَذَا، وَ لَوْ أَنَّهُ قَاتِلُ أَبِيكَ وَ وَلَدِكَ، وَ عَادِ عَدُوَّ هَذَا وَ لَوْ أَنَّهُ أَبُوكَ وَ وَلَدُكَ .

سپس (آن جناب) افزود كه؛ رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله، روزى بيكى از صحابه خود فرمود:

اى بنده خدا! در راه خدا، محبّت و دوستى كن. و در راه خدا، بغض كينه ورز. و در راه خدا، موالات كن. و در راه خدا، دشمنى كن. حقيقت اينست كه؛ راهى به [ولايت خدا] جز بآت طريق، إمكان ندارد. و هيچ كس طعم إيمان را نيابد، تا چنين شود!- اگر چه؛ نماز و روزه‏اش فراوان باشد- و تحقيقا؛ برادرى مردم، امروزه، اكثرش در (باره) دنيا است! بر اين أساس، بيكديگر إظهار دوستى كنند! و بر اين أساس، بهمديگر، خشم و كينه ورزند. و آن، چيزى از خدا، بى‏نيازشان نكند!.

 در اين هنگام؛ مرد (صحابى) گفت:

يا رسول اللَّه! برايم چگونه مى‏شود كه بدانم؛ يقينا و حتما! در راه خدا، موالات و دشمنى‏ إبراز نمودم!؟ و ولىّ خدا كيست؟ تا موالى او باشم!؟ و دشمن خدا كيست؟ تا باو دشمنى‏ ورزم!؟.

رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله، بعلىّ بن أبى طالب عليه السّلام اشاره نمود و فرمود:

آيا؛ اين را مى‏بينى!؟

گفت: آرى.

فرمود: ولىّ اين، ولىّ خدا است، پس موالى او باش! و دشمن اين، دشمن خدا است، پس با او دشمنى كن!. و با ولىّ اين، موالات كن! اگر چه براستى؛ او، قاتل پدر و فرزند تو است! و با دشمن اين، دشمنى كن! اگر چه براستى؛ او، پدر و فرزند تو است!.

منبع روایت:

جهت استفاده کامل از مباحث مطرح شده می توانید از فایل صوتی پیوستی را استفاده کنید