.jpg)
آیین رونمایی و نقد و بررسی کتاب "در جستجوی شهر" به همت معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی هرمزگان و با حضور نویسنده و ناشر کتاب و یک منتقد و استاد دانشگاه برگزار شد.
بنیامین انصاری نسب، نویسنده کتاب "در جستجوی شهر" برای آشنایی حضار با فضای کتاب، به خوانش بخشی از کتاب که روایت خانه شهردار واقع در محله اوزی‌های بندرعباس بوده پرداخت که در ادامه می‌خوانید: "خانه شهردار" اگر اقتصاد مال قلعه حیوانات نبود و نرخ تورم همچنان پایین می‌ماند، اگر انبوه‌سازی این‌قدر فراگیر نمی‌شد و هرکس زمین و خانه قدیمی بزرگی داشت به فکر کوبیدن و برج‌سازی نمی‌افتاد، شاید خانه شهردار هنوز سر جایش بود. شاید اگر در دوره دیگری زندگی می‌کردیم الآن آن خانه تبدیل به موزه شده بود و یا در جهت توسعه گردشگری به خانه بوم گردی تبدیل می‌شد! خانه شهردار نه اینکه واقعاً شهردار داخل آن زندگی کرده باشد، بلکه به این دلیل که انسانی مردم‌دار بود و همیشه بگو و بخند داشت، به شهردار معروف شده بود...
سید رضا هاشمی‌زاده، منتقد و مدرس دانشگاه در ابتدای نقد و بررسی به ذکر پیش درآمدی بر موضوع پرداخت و گفت: نویسنده این کتاب، پژوهشگر و سرباز گمنام حوزه پژوهش استان است، دلسوزی او نسبت به فرهنگ و هنر این زیست‌بوم و اینکه به دور از حاشیه و هیاهو فعالیت می‌کند، ارزشمند است. دیگر اینکه به عنوان یک انسان روشمند همواره به دنبال یادگیری است و در کار، علمی و روش خواه عمل می‌کند.
وی اظهار کرد: عنوان کتاب در "جستجوی شهر " است که نشان می‌دهد با پژوهشگری روبرو هستیم که قصد دارد به عنوان یک مشاهده‌گر شهر را نه از زاویه دید یک انسان عادی بلکه با نگاه شهروندی که مؤلف است و نگاهی نو به مکان‌ها، جغرافیا، هویت شهری و سیمای بصری دارد بنگرد. همان‌گونه که شاعر نگاهش نسبت به پدیده‌ها و دنیای پیرامونش ورای یک انسان عادی است و دو بال تخیل و عاطفه دارد، نویسنده کتاب هم یک بال عام، دانش و جامعه‌شناسی داشته و یک بال شهروندی که حس نوستالژیک، غیر نوستالژیک و حس تعلق گرایی نسبت به محیطش دارد.
این منتقد و مدرس دانشگاه ادامه داد: در این کتاب شهر را مانند یک آلبوم سیاه و سفید ورق می‌زنیم و محصول ۶ دهه را می‌بینیم و از دریچه دوربین یک پژوهنده علوم اجتماعی و دغدغه‌هایش می‌نگریم که آن را در معرض قضاوت و نگاه مخاطبان قرار داده است.
هاشمی‌زاده در ادامه ویژگی‌های کتاب را برشمرد و عنوان کرد: شهر به عنوان یک پدیده زنده در حال تغییرات دائمی است و روایات جدیدی بازتولید می‌شود، همانند هر موجود زنده‌ای رو به رشد است و دگرگونی‌هایی در حوزه‌های مختلف دارد. نویسنده در پیشگفتار کتاب اخلاق‌مدارانه عمل کرده و تمام کتاب‌هایی که افراد دیگری پیش از او نگاشته‌اند را ذکر کرده و این نشان تعهد و پایبندی به روش است.
وی افزود: در ادامه، آنچه در مقدمه کتاب می‌خوانیم این است: "شهر یک مکان فرهنگی است، دائم در حال تحول و تنوع فرهنگی مختلفی است و این خود معنا بخشی هویت در مسیر تغییرات به حساب می‌آید". بعد از آن الگوی ۳ سطحی در بخش روش که خرد، کلان و میانه را بررسی و نویسنده چالش ذهنی، فکری و دغدغه‌اش را بیان می‌کند.
این منتقد و مدرس دانشگاه افزود: اینکه چه اندازه خانه‌ها، کوچه‌ها، خیابان‌ها و... که به عنوان المان و نمادهای شهری در کنار ما وجود دارند روی روزمرگی و گذران حال و احوال ما شهروندان تأثیر دارد پرسشی است که در اینجا مطرح می‌شود. پرسش دیگر هرچند کمرنگ از سوی نویسنده طرح شده این است که چه اتفاقی برای هویت شهری بندرعباس در حوزه حاشیه‌نشینی ادبیات افتاده و بندر امروز چه رویدادهایی را متحمل شده و یا چه برسازه‌های ذهنی یا انگاره‌های فهمی در شهر حادث شده است.
وی به مضامین ۱۰ جستار موجود در کتاب اشاره کرد و افزود: دو جستار به مسائل اجتماعی صرف شامل مهاجرت و حاشیه‌نشینی پرداخته، یک جستار فرهنگی، یک جستار اقتصادی، ۶ جستار تلفیقی، ترکیبی و انتزاعی پرداخته و در این بین جستار هنری نداشته است. جستار می‌تواند از یک تا ۱۰ صفحه باشد و مهاجرت، حاشیه‌نشینی، هویت شهری، کافه نشینی در شهر، بازار در شهر، ادبیات در شهر، اقتصاد و شهر، هویت جمعی، حافظه شهری و شهر در سینما مواردی است که نویسنده به آن‌ها اشاره کرده است.
هاشمی‌زاده تصریح کرد: نویسنده جست دهم شهرزدگی و شهرنشینی بوده و ماحصل برآورد خودش را در انتهای کتاب جمع‌آوری کرده و آورده است که نشان می‌دهد تک‌بعدی به موضوعات نگاه نکرده و مقوله‌های شهر را از جنبه‌های مختلف دیده است.
وی با اشاره به اینکه رد پای علاقه، تحصیلات و تقدیس نویسنده در حوزه جامعه‌شناسی فرهنگی در کل کتاب دیده می‌شود، بیان کرد: روح و قلم نویسنده با بازخوانی جامعه‌شناسانه شهر پیوند خورده و ما وضعیت شهر بندرعباس را با آراء و نظرات جامعه‌شناسانه به روایت نویسنده مشاهده می‌کنیم. نویسنده یک مشاهده‌گر رهگذر نیست، بلکه با فهم و سواد جامعه‌شناسانه به کندوکاو در شهر پرداخته است.
این منتقد و مدرس دانشگاه ادامه داد: به عنوان مثال در صفحه ۱۲۲ کتاب، بخشی را که به ادبیات شهر مزین کرده دو مفهوم جامعه‌شناختی، مصرف‌گرایی و از خود بیگانگی را به عنوان شاهد آورده است. در موارد دیگری ارزش علمی و محتوایی کتاب از یک نوشته مشاهده‌گرانه روزمره نگار و تنها منحصر به تجارب زیستی، به سکوی بالاتری می‌نشاند. نه به طور گسترده اما استفاده مناسب و ارزنده نویسنده از تجارب و خاطره‌های فردی و جمعی خود و اطرافیان در مواجه با تغییرات و دگرگونی‌های شهر مانند بازارها، معماری‌ها، خیابان‌ها و بعضی از اماکن خاص دیده می‌شود و به گفته او یک شهروند مکان را بازنمایی می‌کند. در این موارد او توانسته از قامت یک پژوهشگر صرف به یک شهروند مؤلف تبدیل شود.
هاشمی‌زاده سومین ویژگی بارز کتاب را دسته‌بندی، بارگذاری و جستارنویسی مناسب و مشمولیت به موضوعات در حوزه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دانست و افزود: تعهد به ذکر منابع و پایبندی اخلاقی در آدرس‌دهی ارجاعات متنی، رعایت اصول علمی نویسی و وفادار بودن نویسنده به رفتار متدیک از چهارمین ویژگی این کتاب است. کتاب دارای نثری خوش‌خوان و بدون تکلف علمی است که مخاطب عام می‌تواند متن را به راحتی بخواند و ارتباط برقرار کند.
وی در ادامه بیان کرد: به همان میزان که دانش و تحصیلات نویسنده در حوزه جامعه‌شناسی به یاری و همراهی او در بیان مطالب آمده، در قریب به بیشی از کتاب مزاحمت ایجاد کرده و سطح مطالب را از توصیف نظری عبور نداده، گویی مخاطب مشغول خواندن فصل دوم ادبیات تحقیق پایان‌نامه‌های دانشجویی است. نظری نگاه کردن و نظریه مدار کردن بیش از اندازه محتوای کتاب برای نویسنده دست و پاگیر بوده و کتاب را دچار تله آراء و نظرات می‌کند، در حالی که در برخی موضوعات از سطح تحقیقاتی و پیشنهادی عبور کرده، مشاهده و مکاشفه‌اش خواندنی‌تر و ملموس‌تر است.
هاشمی‌زاده نکته دوم را در امتداد نکته اول خواند و افزود: در متن نوعی توصیه نویسی با ادبیات "باید" آمده و انگار نویسنده از موضعی در فراز ایستاده و بدون احساس نیاز به هم قدی با خواننده‌اش مشغول وضع مدیران و کارگزاران است. سومین مورد اینکه در آغاز کتاب سلسله مطالبی شامل معرفی بندرعباس، پیشگفتار، مقدمه، فرهنگ شهری و طرح مصائب خانه شهردار را می‌خوانیم که ۲۷ صفحه از کتاب را در بر می‌گیرد و از دید من این تعداد صفحه برای خواننده خسته‌کننده و ملال‌آور است.
وی اضافه کرد: نکته دیگر مبهم نگاه کردن برخی مسائل کلان است که موجب از بین رفتن یکدستی محتوا شده و برخی مطالب، حالت نامتوازنی ایجاد کرده که این نوشتارهای گنگ بعضاً منحصر در ادبیات نظری است و حاشیه‌نشینی نقطه بارز آن به شمار می‌رود. ضمن اینکه به کاستی‌های مؤثر در توسعه شهری بندرعباس پرداخته نشده است.
این منتقد و مدرس دانشگاه بیان کرد: همچنین زمانی که سخن از شهر و ادبیات به میان می‌آید انتظار می‌رفت علاوه بر اشاره به ۴ ترانه "رامی" از افراد بیشتری نام برده می‌شد. در جمع‌بندی و برآورد کتاب یک دید انحصاری به معماری تصور شده و این‌طور به نظر آید که تمام مسائل مطرح شده کتاب مربوط به معماری در حال دگرگونی است در حالی که معماری جزئی از تغییرات و پیوست‌هایی ست که اتفاق می‌افتد.
یدالله شهرجو، ناشر کتاب "در جستجوی شهر" نیز در این مراسم، اظهار کرد: بنیامین انصاری نسب در پهنه جغرافیای استان جزء معدود انسان‌هایی است که با تمام وجود عاشق کتاب است. نه اینکه او با فضای ادبیات و شعر بیگانه باشد اما با علاقه‌مندی فراوان سراغ شخصی رفت که انتظار می‌رفت ادبیات خوانده‌ها به سراغ او بروند و آن فرد "ولی رضایی" بود. یک شاعر هرمزگانی که ۵ دهه در حال نوشتن بوده و ارتباط تنگاتنگی با فضای فرهنگ دارد. او کتاب‌فروشی است که در گوشه‌ای از خیابان بساط می‌کند و آدمی است از جنس ادبیات که ادبیات با گوشت و خونش عجین شده است.
وی افزود: انصاری نسب با علاقه‌مندی و سختی فراوان تمام شعرهای ولی رضایی را طی یک پروسه چند ماهه جمع‌آوری و در اختیار انتشاراتی قرار داد تا بعد از اینکه یک نفر ۵۰ سال عمرش را در راه نوشتن گذرانده کتابی از او چاپ شود و ثمره‌اش را ببیند.
شهرجو تصریح کرد: انصاری نصب که دغدغه فرهنگ و ادبیات این خطه را دارد به این مورد بسنده نکرده و با دقت و حوصله در جمع‌آوری ترانه‌های "محمد شهسواری" مساعدت کرد و مجموعه ترانه‌های شهسواری هم به همت او چاپ و منتشر شد. او باز هم خسته نشد و از حرکت بازنایستاد و افراد دیگری را معرفی کرد که هرچند موفق نشده‌ایم آثار آنان را منتشر کنیم اما می‌دانم همچنان دغدغه‌مند پیگیر است که شرایطی را فراهم کند تا افرادی که حقشان است اثری از آن‌ها چاپ شود.
مدیرمسئول انتشارات سمت روشن کلمه ادامه داد: انصاری نصب پس از آن سراغ کتاب خود رفت و من هنگامی که از محتوای آن آگاه شدم به این مسئله پی بردم که با دقت، حوصله و وسواس نوشته شده و بر پایه ارائه مستندات است.
این ناشر هرمزگانی با اشاره به تنهایی ناشر، نویسنده، شاعر و ادیب در هرمزگان، اظهار کرد: من به عنوان کسی که در زمینه کتاب و نشر آن فعالیت می‌کنم، همواره مسئله‌ای برایم آزاردهنده است که در فضای کشور و در استان ما کتاب و کار مطالعه، چاپ و انتشار کتاب کمترین سهم ممکن را دارد.
شهرجو بیان کرد: طی سال‌ها که در این حوزه فعالیت داشته‌ام به طور ملموس احساس کرده‌ام کتاب و پرداختن و توجه به آن اولویت دهم و بیستم ما هم نیست. ما در نمایشگاه بین‌المللی کتاب اولین ناشر هرمزگانی حاضر در آنجا بودیم اما به‌جز عاشقان کتاب و دوستان هنرمند کسی را در کنار خود ندیده و به شدت احساس تنهایی کردیم. کتاب‌هایی که به این شکل به مسائل فرهنگی و شهری بپردازد اندک است. ما به عنوان ناشر از کتابی که حاصل تحقیق و پژوهش است و بار ارزشمندی کتاب را بیشتر می‌کند استقبال می‌کنیم.
وی نخواندن کتاب را یکی دیگر از مصائب فرهنگی برشمرد و تصریح کرد: علاوه بر کم‌کاری و عدم حمایت‌های لازم نهادهای مربوطه نسبت به حوزه کتاب، نشر و ادبیات و ...بخشی از کم‌کاری هم مربوط به خودمان و اهمیت ندادن به مطالعه و کتاب است در حالی که نیاز بشر به فراگیری و مطالعه و تأمل است و درواقع غذای روح آدمی ست.
این ناشر هرمزگانی عنوان کرد: امیدوارم نویسنده این کتاب پرتوان به این مسیر ادامه دهد و من با وجود چهره‌های پر شوق و دغدغه‌مندی همچون انصاری نسب چشم‌انداز پیش رو را روشن می‌بینم. شکستن این حصار یک عزم جمعی می‌طلبد تا استان ما که غنی است با این مجموعه افراد توانمند، در این حوزه متحول شود و رشد یابد.
بنیامین انصاری نسب، نویسنده کتاب "در جستجوی شهر" نیز در این مراسم به نقدهای مطرح شده و سؤالات حضار پاسخ گفت و اظهار کرد: این کتاب محصول یک دوره نیست، بلکه حاصل مجموعه مقالاتی است که طی سالیان مدید از دوران دانشجویی تا یک سال اخیر به صورت پراکنده کار و تکمیل شده است.
این نویسنده هرمزگانی افزود: دغدغه اصلی من از نوشتن این کتاب تلنگری بوده به هم‌نسل‌های خودم، چون بندرعباسی که هویت شهری‌اش به نسل ما گره بخورد نداریم. پس از سدیدالسلطنه و سایبانی که حجت را در دوران خود تمام کرده‌اند، حرفی برای گفتن و کتابی مکتوب در حوزه شهری نداشته‌ایم به‌جز موارد اندکی که در پیشگفتار کتاب به آن اشاره کرده‌ام.
وی در پایان با بیان اینکه نوشتن تاوان دارد، خاطرنشان کرد: در این راه باید تمام سختی‌ها را به جان خرید، از تفریحاتت گذشت و شرایط و مصائب اقتصادی را به دوش کشید. ما را عشق به نوشتن و دغدغه فرهنگی سرپا نگه داشته و من خوشحال خواهم شد افرادی پا جا پای ما بگذارند و مسیر را ادامه دهند.
