بسمه تعالی

آیات قرآن کریم از آغاز رسالت پیامبر اکرم  (ص) به تدریج نازل می شد و پیامبر(ص) و حضرت خدیجه(س) آن را تلاوت می کردند، بنابراین فاطمه(س) از بدو شکل گیري وجود مقدس و پس از آن در دوران طفولیت با قرآن مأنوس بود و در خانۀ وحى و نبوت رشد و نمو کرد و در کنار پدر و همراه با آن حضرت، روزگار را سپرى نمود و ام ابیها لقب گرفت.

امور قرآنی معاونت فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی استان گیلان همزمان با آغاز ایام فاطمیه در سال 1401 شمسی به بیان مطالبی در خصوص جایگاه حضرت زهرا (س) در نقش دختر و مادر پدر که رابط منبع وحى با مردم بود می پردازد.

آموزه­ های خطبۀ تاریخی حضرت زهرا سلام الله علیها

بی شک حضرت زهرا سلام الله علیها از معدود افرادی در طول تاریخ است که با عمر کوتاه خود، محتوای عمیقی به زندگی و حیات بشری افزوده اند. از جمله فضائل می ­توان به  دو خطبه حضرت فاطمه در مسجد با مردم و در بستر بيماري با زنان مدينه اشاره نمود.

حماسه هاى پرشورى كه در اين خطبه ها از زبان گوياى فاطمه سلام الله علیها تراوش كرده، نشان اين است كه او بانويى فداكار، مجاهد، مبارز، و رهبرى لايق براى مبارزين راه خدا و مجاهدان طريق حق است.

لازم به ذکر است خطبه حضرت زهرا(س)، در جمع زنان مدینه که به عیادت شان آمده بودند، در کتب عامه و خاصه ذکر شده و خطبۀ فدکیه نیزاز خطبه‏ هاى مشهورى است كه علماى بزرگ شيعه و اهل سنت با سلسله سندهاى بسيار آن را نقل كرده‏ اند.

خطبه معروف فدکیه حضرت زهرا سلام الله علیها دربردارنده مضامین عمیق توحیدی، عرفانی، اخلاقی و سیاسی است، مجموعه ای از معارف عالی در زمینه خداشناسی، معادشناسی، نبوت، عظمت قرآن، فلسفه احکام و فروع دین و ولایت که حتی علمای کلام، آنها را به شکل ناقص تری بیان کرده‌اند که نشان می دهد که ایشان از چه جامعیت وعمقی برخوردار بودند.

 گفتنی است مفاهیم بلندی که در خطبه حضرت زهرا سلام الله علیها وجود دارد، را می­توان به هفت بخش تقسیم کرد که هر بخش دارای موضوعی خاص و براساس ترتیبی منطقی است. اين خطبه غرا و كم ‏نظير بر هفت راهبرد و شاخصه استوار است كه هر كدام هدف روشنى را تعقيب مى ‏كند.

1- شکوه اصل توحید در خطبۀ حضرت زهرا سلام الله علیها

تحليل ‏هاى عميق بانوى اسلام سلام الله علیها در اين خطبه بيانگر بينش دقيق او در پيچيده‏ ترين مسائل مربوط به «توحيد» و «مبدأ» و «معاد»  شايسته دقت است.

لذا در بخش آغازين خطبه مسائلى به چشم مى‏خورد که شامل  تحليل فشرده و عميق پيرامون مسأله توحيد و صفات پروردگار و اسماى حسنى و هدف آفرينش است.

در فرازهایی همچون «و ما عرفناك حق معرفتك؛ تو را چنانكه حق معرفت توست نشناختيم» و «ما عبدناك حق عبادتك؛ و آن گونه كه شايسته عبوديت توست پرستش نكرديم»

مسأله مهم ديگرى كه در اين بخش مطرح شده «هدف از آفرينش» است

كه بانوى اسلام در عبارات كوتاهش آن را در چند جمله پر معنا خلاصه كرده است:

الف) آشكار ساختن حكمت بى ‏پايان خداوند.

ب) دعوت بندگان به اطاعت او.

ج) نشان دادن قدرت نامحدود او.

د) فراخواندن بندگان به عبوديتش.

ه) قوت بخشيدن به پيامبرانش.

2- تبیین اسلام نبوی صلی الله علیه و آله و سلم

در بخش دوم خطبه آمده است؛ «و اشهد ان ابي محمدا عبده و رسوله، اختاره و انتجبه قبل ان ارسله... و گواهى مى‏ دهم كه پدرم محمد صلى الله عليه وآله و سلم بنده و فرستاده اوست؛ پيش از آن‏كه او را بفرستد، برگزيد... هنگامى كه مبعوث شد، امت‏ها را مشاهده كرد كه گروهى بر گرد آتش طواف مى‏ كنند، و گروهى در برابر بت‏ها سر تعظيم فرود آورده‏ اند. لیکن خداوند به نور محمد صلى الله عليه وآله وسلم ظلمت‏ها را برچيد، او براى هدايت مردم قيام كرد، و آنها را از گمراهى رهايى بخشيد.

هم چنین باید اذعان نمود وضعیت رقت‏بار امت‏ها قبل از بعثت و شاخصۀ وجودی پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم در زدودن زنگار جهل و خرافات ودعوت به سوی «صراط مستقيم» و حد واسط از جمله راهبرهای بی بدیل در این خطبه به شمار می آید.

3- تأکید بر اهمیت قرآن؛ تبیین اسرار و فلسفۀ احکام

بخش سوم خطبه حضرت زهرا سلام الله علیها از اهميت‏ قرآن‏ مجيد و عمق‏ تعليمات اسلام، فلسفه و اسرار احكام  و همچنین پند و اندرزهايى در اين رابطه سخن مى‏ گويد.

ایشان در این خطبه به فلسفه بسیاری از احکام اشاره می کنند از جمله فلسفه نماز که دوری از تکبر است. در ادامه معاد و قرآن بخش دیگری از این خطبه را تشکیل می دهد.

گفتنی است در مسئله بیان احکام توسط حضرت زهرا سلام الله علیها دو نکته مهم وجود دارد؛ نکته اول مسئله عقلانیت اسلام است و نکته دوم در بیان فلسفه احکام، پیام تربیتی احکام است.

بنابراین قسمت عمده فروع اسلام در این بخش از خطبه به همراه فلسفه آنها آمده است و این جوابی است برای کسانی که می ­گویند احکام تابع فلسفه نیستند در حالیکه حضرت زهرا سلام الله علیها ثابت کرده اند اسلام دینی است عقلانی و منطقی و هر دستوری دارای نکته و فلسفه ای است چه آنها را که می­ دانیم و چه آنها را که واقف نیستیم.

4- رویکرد انقلابی در بیان مواضع سیاسی علیه نظام حاکم

در بخش چهارم خطبه­ های آن حضرت نيز حقايق بزرگى نهفته است؛ او قبل از هر چيز خودش را به جمعيت معرفى مى‏ كند و عذر و بهانه ‏ها را از آنها مى‏ گيرد. ایشان مخصوصا روى نسبتش به پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم تكيه مى‏ كند، و ارتباطش با على عليه السلام را بازگو مى‏ نمايد، سپس تأكيد مى‏ كند كه آنچه را مى ‏گويم عين حقيقت است، سخنى را نسنجيده نمى ‏گويم، و كلمه‏ اى بى‏ حساب بر زبان نمى‏ آورم. درست بشنويد و ببينيد چه مى‏گويم و مسئوليت عظيم خود را در برابر اين حادثه دريابيد!

سپس مخصوصاً روى پنج وصف از اوصاف پيامبر كه قرآن مجيد در يك آيه روى آن تاکید كرده است، فرمودند«پيامبرى برخاسته از دل جامعه و از ميان توده مردم بسوى شما آمد، پيامبرى دلسوز، و علاقه‏مند به هدايت شما، و پيامبرى پر محبت، و مهربان».

سپس زحمات سنگين پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم را يادآور مى‏ شود در ادامه نیز حضرت فاطمه عليها السلام اين لحظات حساس را كه هر روزش همچون يك قرن‏ بر دوش مؤمنان سنگينى مى كرد به ياد آنها مى‏آورد، تا نعمت‏ هاى عظيم خدا را به دست فراموشى نسپارند، و مواهب الهى را ناسپاسى نكنند، و در تداوم اين خط الهى و رسالت عظيم بكوشند و تسليم جوسازى‏ ها نشوند.

دختر پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم در اين ميان خدمات بزرگ حضرت على عليه السلام را يادآور مى‏ شود، كه چگونه پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم در حوادث خطرناك، او را به مقابله مى‏فرستاد و او با ايثارگرى فوق العاده و جانبازى و فداكارى تمام، به مقابله بر مى‏ خاست، در كام فتنه‏ ها فرو مى‏ رفت و آن را خاموش مى‏ كرد و پيروزمند باز مى‏ گشت، سرهاى سركشان را با شمشير خود فرو مى‏ افكند و دماغ طاغوت‏ها را به خاك مى‏ ماليد، و همه جا يار و ياور پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم و حامى و پشتيبان او بود.

5- مقابله با فتنه گران در سایۀ بصیرت افزایی

بانوى اسلام سلام الله علیها دراين بخش از سخنانش به بازماندگان احزاب جاهلى و منافقين اشاره مى‏ كند و بر آنها بانگ مى‏زند كه: كجا هستيد؟ و به كجا مى ‏رويد اى راه گم كرده‏ ها؟ گويى سخن پدرش پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم را به خاطر آنها مى‏ آورد كه: «اذا التبست عليكم الفتن كقطع الليل المظلم فعليكم بالقرآن...؛ هنگامى كه فتنه‏ ها همچون پرده‏ هاى شب ظلمانى به شما روى آورد بايد به سايه قرآن پناه بريد»

ایشان یادآور می شود كه: قرآن را رها نكنيد، اوامر و نواهى آن روشن است، و دستورهايى را كه براى مسأله خلافت بعد از پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم داده آشكار است، پيش‏بينى لازم را براى بعد از رحلتش كرده، و چيزى در پرده ابهام باقى نگذارده است.

هم چنین بانوى اسلام سلام الله علیها، به اصحاب و ياران پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم هشدار می­ دهد كه اگر يادگار بزرگ پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم (قرآن) را رها كنيد و دست به دامان غير آن بزنيد، و افكار ناتوان خود را بر تعليمات اسلام مقدم داريد، و به بهانه مصلحت انديشى‏ ها يا جلوگيرى از فتنه‏ ها خود را حاكم بر قرآن بدانيد، زيان بزرگى دامان شما را خواهد گرفت.

6-پاسخ های کوبنده به غاصبان فدک

حضرت فاطمه سلام الله علیها در بخش ششم از غصب فدك و بهانه‏ هاى واهى كه در اين زمينه داشتند، و پاسخ به اين بهانه ها سخن مى ‏گويد. زیرا تنها مسأله فدك مطرح نيست، آنچه مطرح است در درجه اول خطر احياى سنن جاهليت و محو سنن اسلامى است، چرا كه در جاهليت به دختران مطلقا ارث نمى‏ دادند، اسلام آمد و خط بطلان بر اين معنا كشيد، و همه بستگان مسلمان را در ارث شريك و سهيم دانست.

همچنین به دلايل آنها مى‏ پردازد كه مدعى بودند رسول خدا صلى الله عليه وآله و سلم فرموده: «ما پيامبران مطلقا ارثى از خود به يادگار نمى‏ گذاريم». راه را هم بر آنها مى ‏بندد كه بگويند ما از قرآن چنين و چنان مى ‏فهميم، مى‏ گويد: كجاى قرآن؟ و با كدام تفسير؟ چه كسى بهتر از پسرعمويم على عليه السلام كه در آغوش وحى پرورش يافته، و از كاتبان وحى بوده، و قرآن و تفسير قرآن را از پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم شنيده  آيا شما به قرآن آشناتريد يا اهل بيت وحى عليهم السلام به اين كار سزاوارتر است «اهل‏البيت ادرى بما فى البيت»

7- نفوذ زدایی در سایۀ اتمام حجت با انصار

بانوى اسلام در بخش پایانی از سخنانشان، طايفه انصار را به عنوان يك قشر برگزيده و بازوى توانمند اسلام و حامى مخلص پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم توصيف مى‏ كند، و تعجب بانوى اسلام از اين است كه چرا اين بازوان توانمند و ياران ديرينه پيامبر در برابر اين ستمى كه بر خاندانش روا داشتند، مهر خاموشى بر لب زدند، و با سكوت خود صحه بر پاى اين مظالم گذاردند.

او در فراز ديگرى از سخنانش با شدت تمام انصار را سرزنش مى‏ كند كه سكوت شما در ماجراى فدك، به قيمت زنده شدن طيف ضد اسلامى تمام خواهد شد! در حالی که شما بايد به اين مسأله به عنوان يك «جريان» بنگريد ...حساب كنيد در پشت اين ماجرا چه ماجراهاى ديگرى نهفته است؟ به راستی چرا آيات صريح قرآن را كه مى ‏گويد: «با پيمان شكنان به پيكار برخيزيد» پشت سر افكنده‏ ايد؟ و بجاى ترس از خدا از آنها مى‏ ترسيد؟

با اشاره به عافيت ‏طلبى‏ به عنوان شاخصۀ کلیدی نفوذ دشمنان در امت اسلامی می فرمایند:

مسأله اين است كه روح عافيت‏ طلبى بر شما چيره شده، به آسايش خواهى تن در داده‏ ايد، و با اين‏كه با چشم خود مى‏ بينيد آن كس را كه شايسته ‏تر را كنار زده ‏اند باز سكوت مى‏ كنيد؟

آرى يك انقلاب راستين تا زمانى پيشرو است كه افراد روح انقلابى خود را حفظ كنند، و تمايلات عافيت طلبانه بر آنها چيره نشود، و گرنه در برابر مشكلات زانو مى‏ زنند، و از كنار حوادث تلخ و مسئوليت آفرين بى‏ تفاوت مى ‏گذرند و انقلاب خاموش مى‏ شود.

هدف من اتمام حجت است، و گرنه اميدى به شما ندارم، وقتی كه در مسأله «امامت» سكوت كنيد در مسأله «فدك» به طريق اولى سكوت خواهيد كرد، اما سخنان امروز من در تاريخ اسلام ثبت مى‏ شود، و آيندگان قضاوت خواهند كرد.

سخن آخر

در خاتمه باید گفت لحن گيراى بانوى اسلام سلام الله علیها در اين خطبه كه تا اعماق جان و روح انسان نفوذ مى‏ كند بيانگر اين واقعيت است كه او بانويى فداكار، سخنورى بليغ، خطيبى نستوه، مجاهدی مبارز و رهبرى لايق براى مبارزين راه خدا و مجاهدان طريق حق است...

 

 

 

 

 

(متن خطبه)

«ستایش پروردگار»

أَلْحَمْدُ للهِ عَلَی ما أَنْعَمَ وَ لَهُ الشُّکْرُ عَلَی مَا أَلْهَمَ

خدا را بر نعمت هایش سپاس می گویم و بر توفیقاتش شکر می کنم

وَ الثَّنَاءُ بِما قَدَّمَ، مِنْ عُمُومِ نِعَم ابْتَدَأها،

و بر مواهبی که ارزانی داشته، ثنا می خوانم؛ بر نعمت های گسترده ای که از آغاز به ما داده

وَ سُبُوغِ آلَاءٍ أَسْداها، وَ تَمَامِ مِنَنٍ وَالَاهَا!

و بر مواهب بی حسابی که به ما احسان فرموده و بر عطایای پی در پی که همواره ما را مشمول آن ساخته؛

جَمَّ عَنِ الإحْصَاءِ عَدَدُهَا،  

نعمت هایی که از شماره و احصا بیرون است

وَ نَأَی عَنِ الْجَزَاءِ أَمَدُها، وَ تَفَاوَتَ عَنِ الإدْرَاکِ أَبَدُهَا،

و بخاطر گستردگی در بستر زمان هرگز قابل جبران نیست و انتهای آن از ادراک انسان ها خارج است.

وَ نَدَبَهُمْ[ لإسْتِزادَتِهَا بِالشُّکْرِ لِاتِّصَالِهَا

بندگان را برای افزایش و استمرار این مواهب به شکر خویش فراخوانده

وَ اسْتَحْمَدَ إلَی الْخَلائِقِ بِإجْزالِهَا،

و خلایق را برای تکمیل آن به ستایش خود دعوت نموده

وَ ثَنّی بِالنَّدْبِ إلَی أَمْثالِهَا.

و آنان را برای بدست آوردن همانند آنها تشویق فرموده است.

وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إلَهَ إلأَ اللهُ وَحْدَهُ لَا شریکَ لَهُ،

و من شهادت می دهم که معبودی جز خداوند یکتا نیست. بی مثال است و شریک و مانند ندارد.

کَلِمَةٌ جَعَلَ الإخْلَاصَ تَأْویلَها

این سخنی است که روح آن اخلاص است

وَ ضَمَّنَ الْقُلُوبَ مَوْصُولَها، وَ أَنَارَ فِی الْفِکَرِ مَعْقُولَهَا.

و قلوب مشتاقان با آن گره خورده و آثار آن در افکار پرتوافکن شده است.

أَلْمُمْتَنِعُ مِنَ الأَبْصَارِ رُؤْیَتُهُ،

 خدایی که رؤیتش با چشم ها غیر ممکن است،

وَ مِنَ الأَلْسُنِ صِفَتُهُ، وَ مِنَ الأَوْهَامِ کَیْفِیَّتُهُ.

و بیان اوصافش با این زبان، محال، و درک ذات مقدّسش برای عقل و اندیشه ها ممتنع است.

إبْتَدَعَ الأَشْیَاءَ لَا مِنْ شَیْء کَانَ مَا قَبْلَهَا،

موجودات جهان هستی را ابداع فرمود، بی آن که چیزی پیش از آن وجود داشته باشد

وَ أَنْشَأَها بِلَا احْتِذَاءِ أَمْثِلَة امْتَثَلَهَا.

و همه آنها را ایجاد کرد، بی آن که الگو و مثالی قبل از آن موجود باشد.

کَوَّنَهَا بِقُدْرَتِه وَ ذَرَئَهَا بِمَشِیَّتِهِ،

آنها را به قدرتش تکوین نمود و به اراده اش خلق کرد،

مِنْ غَیْرِ حَاجَة مِنْهُ إلَی تَکْوینِهَا،

بی آن که به آفرینش آنها نیاز داشته باشد،

وَ لَا فائِدَة لَهُ فِی تَصْویرِهَا

یا فایده ای از صورت بندی آنها عائد ذات پاکش شود.

إلاّ تَثْبیتاً لِحِکْمَتِهِ،

جز این که می خواست حکمتش را از این طریق آشکار سازد

وَ تَنْبیهاً عَلَی طَاعَتِهِ، وَ إظْهاراً لِقُدْرَتِهِ،

و مردم را به اطاعتش دعوت کند. قدرت بی پایان خود را از این دریچه نشان دهد.

وَ تَعَبُّداً لِبَرِیَّتِهِ

خلایق را به عبودیت خود رهنمون گردد.

وَ إعْزَازاً لِدَعْوَتِهِ،

و دعوت پیامبرانش را از طریق هماهنگی تکوین و تشریع قوّت بخشد.

 ثُمَّ جَعَلَ الثَّوابَ عَلَی طَاعَتِهِ وَ وَضَعَ الْعِقَابَ عَلَی مَعْصِیَتِهِ،

سپس برای اطاعتش پاداش ها مقرّر فرموده و برای معصیتش کیفرها،

ذِیَادَةً لِعِبادِهِ عَنْ نِقْمَتِهِ

تا بندگان را بدینوسیله از خشم و انتقام و عذاب خویش رهایی بخشد

وَ حِیَاشَةً لَهُمْ إلَی جَنَّتِهِ؛

و به سوی باغ های بهشت و کانون رحمتش سوق دهد.

 

« سخن فاطمه (س) در وصف پیامبر (ص) »

وَ أَشْهَدُ أَنَّ أَبِی مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ،

 و گواهی می دهم که پدرم محمّد (صلی الله علیه و آله) بنده و فرستاده اوست؛

اخْتَارَهُ وَ انْتَجَبَهُ قَبْلَ أَنْ أَرْسَلَهُ،

پیش از آن که او را بفرستد، برگزید؛

وَ سَمَّاه قَبْلَ أَنِ اجْتَبَلَهُ

 و پیش از آن که او را بیافریند، برای این مقام نامزد فرمود

وَ اصْطَفاهُ قَبْلَ أَنِ ابْتَعَثَهُ،

و قبل از بعثتش او را انتخاب نمود،

إذِ الْخَلَائِقُ بِالْغَیْبِ مَکْنُونَةٌ، وَ بِسَتْرِ الأَهَاوِیلَ مَصُونَةٌ،

در آن روز که بندگان در عالم غیب پنهان بودند و در پشتِ پرده های هول انگیز نیستی، پوشیده

وَ بِنِهَایَةِ الْعَدَمِ مَقْرُونَةٌ.

و به آخرین سر حدّ عدم مقرون بودند.

عِلْماً مِنَ اللهِ تَعَالَی بِمائِلِ بِمَآلِ الأُمُورِ،

این، بخاطر آن صورت گرفت که خداوند از آینده آگاه بود

وَ إحَاطَةً بِحَوَادِثِ الدُّهُورِ، وَ مَعْرِفَةً بِمَوَاقِعِ الْمَقْدُورِ.

و به حوادث جهان احاطه داشت  و مقدرات را به خوبی می دانست.

ابْتَعَثَهُ اللهُ إتْمَاماً لِأَمْرِهِ

او را مبعوث کرد تا فرمانش را تکمیل کند،

وَ عَزِیمَةً عَلَی إمْضَاءِ حُکْمِهِ وَ إنْفَاذاً لِمَقَادِیرِ حَتْمِهِ.

و حکمش را اجرا نماید و مقدرات حتمی اش را نفوذ بخشد.

فَرَأَی الأُمَمَ فُرَّقاً فِی أَدْیَانِهَا،

هنگامی که مبعوث شد، امّت ها را مشاهده کرد که مذاهب پراکنده ای را برگزیده اند؛

عُکَّفاً عَلَی نِیرَانِهَا، [وَ] عَابِدَةً لِأَوْثانِهَا،

گروهی بر گِرد آتش طواف می کنند و گروهی در برابر بت ها سر تعظیم فرود آورده اند

مُنْکِرَةً للهِ مَعَ عِرْفَانِهَا.

و با این که با قلبِ خود خدا را شناخته اند، او را انکار می کنند.

فَأَنَارَ اللهُ بِمُحَمَّد [صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ و آله] ظُلَمَهَا،

خداوند به نور محمّد (صلی الله علیه و آله) ظلمت ها را برچید

وَ کَشَفَ عَنِ الْقُلُوبِ بُهَمَهَا،

و پرده های ظلمت را از دل ها کنار زد

وَ جَلّی عَنِ الأَبْصَارِ غُمَمَهَا.

و ابرهای تیره و تار را از مقابل چشم ها برطرف ساخت.

وَ قَامَ فِی النَّاسِ بِالْهِدَایَةِ

او برای هدایت مردم قیام کرد،

وَ أَنْقَذَهُمْ مِنَ الْغِوَایَةِ وَ بَصَّرَهُمْ مِنَ الْعَمَایَةِ.

و آنها را از گمراهی و غوایت رهایی بخشید و چشمهایشان را بینا ساخت

وَ هَدَاهُمْ إلَی الدِّینِ الْقَوِیمِ

و به آیین محکم و پابرجای اسلام رهنمون گشت

وَ دَعَاهُمْ إلَی الطَّریقِ الْمُسْتَقِیمِ،

و آنها را به راه راست دعوت فرمود.

ثُمَّ قَبَضَهُ اللهُ إلَیْهِ قَبْضَ رَأْفَة وَ اخْتِیَار وَ رَغْبَة وَ إیثَار،

سپس خداوند او را با نهایت محبّت و اختیار خود و از روی رغبت و ایثار قبض روح کرد.

فَمُحَمَّدٌ «صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ و آله»  عَنْ (مِنْ) تَعَبِ هذِهِ الدَّارِ فِی رَاحَة،

سرانجام او از رنج این جهان آسوده شد

قَدْ حُفَّ بِالْمَلَائِکَةِ الأَبْرَارِ، وَ رِضْوَانِ الرَّبِّ الْغَفَّارِ،

و هم اکنون در میان فرشتگان و خشنودی پروردگار غفّار

وَ مُجَاوَرَةِ الْمَلِکِ الْجَبَّارِ.

و در جوار قرب خداوند جبّار قرار دارد.

صَلَّی اللهُ عَلَی أَبِی، نَبِیِّهِ وَ أَمِینِهِ عَلَی الْوَحْیِ

درود خدا بر پدرم پیامبر (صلی الله علیه و آله)، امین وحی

وَ صَفِیِّهِ وَ خِیَرَتِهِ مِنَ الْخَلْقِ وَ رَضِیِّهِ،

و برگزیده او از میان خلایق باد

وَ السَّلامُ عَلَیْهِ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکَاتُهُ؛

و سلام بر او و رحمت خدا و برکاتش.

 

«قرآن، قانون قوم برگزیده»

ثُمَّ الْتَفَتَتْ عَلَیْهَا السَّلامُ إلَی أَهْلِ الْمَجْلِسِ

سپس رو به اهل مجلس کرد

وَ قَالَتْ: أَنْتُمْ عِبَادُ اللهِ

و مسئولیت سنگین مهاجران و انصار را بر شمرد) و فرمود: شما ای بندگان خدا

نُصْبُ أَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ، وَ حَمَلَةُ دِینِهِ وَ وَحْیِهِ،

مسئولان امر و نهی پروردگار و حاملان دین و وحی او هستید

وَ اُمَنَاءُ اللهِ عَلَی أَنْفُسِکُمْ، وَ بُلَغاؤُهُ إلَی الأُمَمِ  

و نمایندگان خدا بر خویشتن و مبلّغان او به سوی امّت ها می باشید.

وَ زَعِیمُ حَقٍّ لَهُ فِیکُمْ، وَ عَهْدٌ قَدَّمَهُ إلَیْکُمْ.

پاسدار حق الهی در میان شما و حافظ پیمان خداوند که در دسترس همه شماست

وَ بَقِیَّةٌ اسْتَخْلَفَهَا عَلَیْکُمْ: کِتَابُ اللهِ النَّاطِقُ،

و آنچه پیامبر (صلی الله علیه و آله) بعد از خود درمیان امت به یادگار گذارده؛ کتاب اللهِ ناطق

وَ الْقُرْآنُ الصّادِقُ، وَ النُّورُ السَّاطِعُ،

و قرآن صادق و نور آشکار

وَ الضِّیَاءُ اللاَّمِعُ،

و روشنایی پر فروغ است.

بَیِّنَةٌ بَصَائِرُهُ، مُنْکَشِفَةٌ سَرَائِرُهُ،

کتابی که دلایلش روشن، باطنش آشکار،

مُتَجَلِّیَةٌ ظَوَاهِرُهُ، مُغْتَبِطٌ بهِ أَشْیَاعُهُ،

ظواهرش پر نور و پیروانش پر افتخار.

قائِدٌ إلَی الرِّضْوَانِ اتِّبَاعُهُ، مُؤَدٍّ إلَی النَّجاةِ اسْتِمَاعُهُ،

کتابی که عاملان خود را به بهشت فرا می خواند و مستمعینش را به ساحل نجات رهبری می کند.

بِهِ تُنَالُ حُجَجُ اللهِ الْمُنَوَّرَةُ،

از طریق آن به دلایل روشن الهی می توان نائل گشت

وَ عَزَائِمُهُ الْمُفَسَّرَةُ، وَ مَحَارِمُهُ الْمُحَذَّرَةُ،

و تفسیر واجبات او را دریافت و شرح محرمات را در آن خواند

وَ بَیِّنَاتُهُ الْجَالِیَةُ، وَ بَرَاهِینُهُ الْکَافِیَةُ،

و براهین روشن و کافی را بررسی کرد

وَ فضَائلُهُ الْمَنْدُوبَةُ، وَ رُخَصُهُ الْمَوْهُوبَةُ، وَ شَرَایِعُهُ الْمَکْتُوبَةُ.

و دستورات اخلاقی و آنچه مجاز و مشروع است، در آن مکتوب یافت.

فَجَعَلَ اللهُ الإیمَانَ تَطْهیراً لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ،

سپس افزود: خداوند «ایمان» را سبب تطهیر شما از شرک قرار داده است

وَ الصَّلَاةَ تَنْزیهاً لَکُمْ عَنِ الْکِبْرِ،

و «نماز» را وسیله پاکی از کبر و غرور.

وَ الزَّکاةَ تَزْکِیَةً لِلنَّفْسِ،

«زکات» را موجب تزکیه نفس

وَ نَمَاءً فِی الرِّزْقِ، وَ الصِّیَامَ تَثْبِیتاً لِلإخْلَاصِ،

و نموّ روزی. «روزه» را عامل تثبیت اخلاص.

وَ الْحَجَّ تَشْیِیداً لِلدِّینِ،

«حجّ» را وسیله تقویت آیین اسلام.

وَ الْعَدْلَ تَنْسِیقاً لِلْقُلُوبِ،

«عدالت» را مایه هماهنگی دل ها.

وَ طاعَتَنَا نِظَاماً لِلْمِلَّةِ، وَ إمَامَتَنَا أَمَاناً مِنَ الْفُرْقَةِ [لِلْفُرْقَةِ]،

«اطاعت» ما را باعث نظام ملت اسلام. و «امامت» ما را امان از تفرقه و پراکندگی.

وَ الْجِهَادَ عِزاً لِلإسْلَامِ،

«جهاد» را موجب عزّت اسلام.

وَ الصَّبْرَ مَعُونَةً عَلَی اسْتِیجابِ الأَجْرِ،

«صبر و شکیبایی» را وسیله ای برای جلب پاداش حق.

وَ الأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعامَّةِ،

«امر به معروف» را وسیله ای برای اصلاح توده های مردم.

وَ بِرَّ الْوَالِدَیْنِ وِقَایَةً مِنَ السُّخْطِ، وَ صِلَةَ الأَرْحَامِ مَنْمَاةً لِلْعَدَدِ،

«نیکی به پدر و مادر» را موجب پیشگیری از خشم خدا. «صله رحم» را وسیله افزایش جمعیّت و قدرت.

وَ الْقِصَاصَ حَقْناً لِلدِّمَاءِ،

«قصاص» را وسیله حفظ نفوس.

وَ الْوَفَاءَ بِالنَّذْرِ تَعْرِیضاً لِلْمَغْفِرَةِ،

«وفای به نذر» را موجب آمرزش.

وَ تَوْفِیَةَ الْمَکَایِیلِ وَ الْمَوَازِینِ تَغْیِیراً لِلْبَخْسِ.

«جلوگیری از کم فروشی» را وسیله مبارزه با کمبودها.

وَ النَّهْیَ عَنْ شُرْبِ الْخَمْرِ تَنْزِیهاً عَنِ الرِّجْسِ،

«نهی از شرابخواری» را سبب پاکسازی از پلیدی ها.

وَ اجْتِنَابَ الْقَذْفِ حِجَاباً عَنِ اللَّعْنَةِ،

«پرهیز از تهمت و نسبت های ناروا» را حجابی در برابر غضب پروردگار.

وَ تَرْکَ السَّرِقَةِ إیجَاباً لِلْعِفَّةِ،

«ترک دزدی» را برای حفظ عفت نفس.

وَ حَرَّمَ اللهُ الشِّرْکَ إخْلَاصاً لَهُ بِالرُّبُوبِیَّةِ.

و «تحریم شرک» را برای اخلاص بندگی و ربوبیت حق.

فَاتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَ لَا تَمُوتُنَّ إلأَ وَ أَنْتُمْ مُّسْلِمُونَ

 اکنون که چنین است، تقوای الهی پیشه کنید و آنچنان که شایسته مقام اوست، از مخالفت فرمانش بپرهیزید

و تلاش کنید که مسلمان از دنیا بروید.  

وَ أَطِیعُوا اللهَ فِیمَا أَمَرَکُمْ بِهِ وَ نَهَاکُمْ عَنْهُ،

خدا را در آنچه امر یا نهی فرموده، اطاعت کنید

فَإنَّهُ إنَّمَا یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ؛

و راه علم و آگاهی را پیش گیرید، چرا که از میان بندگان خدا تنها عالمان و آگاهان از او می ترسند و احساس مسئولیت می کنند.

 

«فاطمه (س)، جایگاه خود، پیامبر (ص) و علی (ع) را  بازمی شناساند»

ثُمَّ قَالَتْ: أَیُّهَا النّاسُ!

سپس فرمود: ای مردم!

اعْلَمُوا أَنِّی فَاطِمَةُ، وَ أَبِی مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله)

بدانید من فاطمه ام و پدرم محمّد است (که صلوات و درود خدا بر او و خاندانش باد)

أَقُولُ عَوْداً وَ بَدْءاً

آنچه می گویم، آغاز و انجامش یکی است 

وَ لَا أَقُولُ مَا أَقُولْ غَلَطاً،

و هرگز ضد و نقیض در آن راه ندارد  و آنچه را می گویم غلط نمی گویم

وَ لَا أَفْعَلُ مَا أَفْعَلُ شَطَطاً.

و در اعمالم راه خطا نمی پویم.

لَقَدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ

به یقین، رسولی از خود شما به سویتان آمد که رنج های شما بر او سخت است

حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ.

و اصرار بر هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است.

فَإنْ تَعْزُوهُ وَ تَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ أَبِی دُونَ نِسَاءِکُمْ،

هر گاه نسبت او را بجویید، می بینید او پدر من بوده است نه پدر زنان شما!

وَ أَخَا ابْنِ عَمِّی دُونَ رِجَالِکُمْ،

و برادر پسر عموی من بوده است نه برادر مردان شما.

وَ لَنِعْمَ الْمَعْزِيُّ إلَیْهِ (صلی الله علیه و آله.

و چه پر افتخار است این نسب، درود خدا بر او و خاندانش باد!

فَبَلَّغَ بِالرِّسَالَةِ صَادِعاً بِالنَّذارَةِ،

آری، او آمد و رسالت خویش را به خوبی انجام داد و مردم را به روشنی انذار کرد.

مَائِلاً عَنْ مَدْرَجَةِ الْمُشْرِکِینَ

از طریقه مشرکان روی بر تافت

ضَارِباً ثَبَجَهُمْ، آخِذاً بِأَکْظَامِهِمْ،

و بر گردن هایشان کوبید و گلویشان را فشرد، تا از شرک دست بردارند و در راه توحید گام بگذارند. 

داعِیاً إلَی سَبِیلِ رَبِّهِ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ،

او همواره با دلیل و برهان و اندرز سودمند مردم را به راه خدا دعوت می کرد.

یَکْسِرُ الأَصْنامَ وَ یَنْکُتُ الْهَامَ، حَتّی انْهَزَمَ الْجَمْعُ وَ وَلَّوُا الدُّبُرَ،

بت ها را در هم می شکست و مغزهای متکبّران را می کوبید، تا جمع آنها متلاشی شد

حَتّی تَفَرَّی اللَّیْلُ عَنْ صُبْحِهِ،

و تاریکی ها برطرف گشت. صبح فرا رسید

وَ أَسْفَر الْحَقُّ عَنْ مَحْضِهِ،

و حق آشکار شد.

وَ نَطَقَ زَعِیمُ الدِّینِ، وَ خَرِسَتْ شَقَاشِقُ الشَّیَاطِینِ،

نماینده دین به سخن درآمد و زمزمه های شیاطین خاموش گشت.

وَ طَاحَ وَشِیظُ النِّفَاقِ،

افسر نفاق بر زمین فرو افتاد.

وَ انْحَلَّتْ عُقَدُ الْکُفْرِ وَ الشِّقَاقِ

گره های کفر و اختلاف گشوده شد

وَ فُهْتُمْ بِکَلِمَةِ الإخْلَاصِ فِی نَفَر مِنَ

 و شما زبان به کلمه اخلاص (لا اله الا الله) گشودید،

الْبیْضِ الْخِمَاصِ.

 در حالی که گروهی اندک و تهی دست بیش نبودید!

 

«فاطمه (س) جایگاه مهاجران و انصار را  باز می شناساند»

وَ کُنْتُمْ عَلَی شَفَا حُفْرَة مِنَ النَّارِ،

آری، شما در آن روز بر لب پرتگاه آتش دوزخ قرار داشتید

مُذْقَةَ  الشَّارِبِ،

و از کمی نفرات همچون جرعه ای برای شخص تشنه

وَ نُهْزَةَ  الطَّامِعِ، وَ قَبْسَةَ الْعَجْلَانِ،

و یا لقمه ای برای گرسنه و یا شعله آتشی برای کسی که شتابان به دنبال آتش می رود، بودید

وَ مَوْطِیءَ الأَقْدَامِ، تَشْرَبُونَ الطَّرَقَ،

و زیر دست و پاها له می شدید! در آن ایّام آب نوشیدنی شما متعفن و گندیده بود

وَ تَقْتَاتُونَ الْوَرَقَ، أَذِلَّةً خَاسِئِینَ،

و خوراکتان برگ درختان! ذلیل و خوار بودید

تَخَافُونَ أَنْ یَتَخَطَّفَکُمُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِکُمْ.

و پیوسته از این می ترسیدید که دشمنان زورمند شما را بربایند و ببلعند!

فَأَنْقَذَکُمُ اللهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بِمُحَمَّد (صلی الله علیه و آله)

 اما خداوند تبارک و تعالی شما را به برکت محمّد که درود خدا بر او و خاندانش باد،

بَعْدَ اللَّتَیا وَ الَّتِی،

بعد از آن همه ذلّت و خواری و ناتوانی نجات بخشید.

بَعْدَ أَنْ مُنِيَ بِبُهَمِ الرِّجالِ وَ ذُؤْبَانِ الْعَرَبِ وَ مَرَدَةِ أَهْلِ الْکِتَابِ،

او با شجاعان درگیر شد و با گرگ های عرب و سرکشان یهود و نصاری پنجه درافکند.

کُلَّمَا أَوْقَدُوا نَاراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللهُ،

ولی هر زمان آتش جنگ را برافروختند، خدا آن را خاموش کرد

أَوْ نَجَمَ قَرْنٌ للشَّیْطَانِ، أَوْ فَغَرَتْ فَاغِرَةٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ

و هر گاه شاخ شیطان نمایان می گشت و فتنه های مشرکان دهان می گشود،

قَذَفَ أَخَاهُ فِی لَهَوَاتِهَا،

پدرم برادرش علی (علیه السلام) را در کام آنها می افکند و آنها را بوسیله او سرکوب می نمود

فَلَا یَنْکَفِأُ حَتّی یَطَأَ صِمَاخَهَا بِأَخْمَصِهِ،

و او هرگز از این مأموریت های خطرناک باز نمی گشت، مگر زمانی که سرهای دشمنان را پایمال می کرد

وَ یُخْمِدَ لَهَبَهَا بِسَیْفِه

و آتش جنگ را با شمشیرش خاموش می نمود

مَکْدوداً فِی ذَاتِ اللهِ،

او  (علی «علیه السلام») در راه خشنودی خدا متحمّل رنج و سختی گردید

مُجْتَهِداً فِی أَمْرِ اللهِ،

و در راه انجام دستورات الهی تلاش می نمود

قَرِیباً مِنْ رَسُولِ اللهِ، سَیِّداً فِی أَوْلِیَاءِ اللهِ،

و به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نزدیک و سیّد و سالار اولیای خدا بود.  

مُشَمِّرا ناصِحاً، مُجِدّاً کَادِحاً

و همیشه آماده  (فعالیت) و خیرخواه مردم بود و با جدیت و زحمت تلاش می نمود

وَ أَنْتُمْ فِی رَفَاهِیَّة مِنَ الْعَیْشِ، وَادِعُونَ

و این در حالی بود که شما در رفاه و خوشگذرانی، آسایش،

فَاکِهُونَ آمِنُونَ، تَتَرَبَّصُونَ بِنَا الدَّوَائِرَ،

نعمت و امنیت بسر می بردید و انتظار می کشیدید که برای ما  (اهل بیت «علیهم السلام») حوادث ناگوار

وَ تَتَوَکَّفُونَ الأَخْبَارَ

 پیش آید و توقّع شنیدن اخبار  (بد درباره ما) داشتید

وَ تَنْکُصُونَ عِنْدَ النِّزالِ، وَ تَفِرُّونَ عِنْدَ الْقِتالِ؛

 و هنگام جنگ عقب نشینی می کردید و از نبرد فرار می کردید!

 

«فاطمه (س) خیانت مهاجران و انصار را در «سقیفه»  گوشزد می کند»

فَلَمَّا اخْتَارَ اللهُ لِنَبِیِّهِ «صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ و آله» دارَ أَنْبِیَائِهِ

اما هنگامی که خداوند سرای پیامبران را برای پیامبرش برگزید

وَ مَأْوی أَصْفِیَائِهِ،

و جایگاه برگزیدگانش را منزلگاه او ساخت،

ظَهَرَتْ فیکُمْ حَسِیکَةُ النِّفَاقِ،

ناگهان کینه های درونی و آثار نفاق در میان شما ظاهر گشت

وَ سَمَلَ جِلْبَابُ الدِّینِ،

 و پرده دین کنار رفت.

وَ نَطَقَ کَاظِمُ الْغَاوِینَ، وَ نَبَغَ خَامِلُ الأَقَلِّینَ،

گمراهان به صدا درآمدند  و گمنامان فراموش شده، سر بلند کردند.

وَ هَدَرَ فَنِیقُ الْمُبْطِلینَ،

نعره های باطل برخاست

فَخَطَر فِی عَرَصَاتِکُمْ،

و در صحنه اجتماع شما به حرکت درآمدند.

وَ أَطْلَعَ الشَّیْطَانُ رَأْسَهُ مِنْ مَغْرَزِهِ هَاتِفاً بِکُمْ،

شیطان سرش را از مخفیگاه خود بیرون کرد و شما را به سوی خود دعوت نمود

فَأَلْفَاکُمْ لِدَعْوَتِهِ مُسْتَجِیبِینَ، وَ لِلْغِرَّةِ فِیهِ مُلَاحِظِینَ،

و شما را آماده پذیرش دعوتش یافت و منتظر فریبش!

ثُمَّ اسْتَنْهَضَکُمْ فَوَجَدَکُمْ خِفافاً،

سپس شما را دعوت به قیام کرد و سبکبار برای حرکت یافت!

وَ أَحْمَشَکُمْ فَأَلْفَاکُمْ غِضاباً،

شعله های خشم و انتقام را در دل های شما برافروخت و آثار غضب در شما نمایان گشت

فَوَسَمْتُمْ غَیْرَ إبِلِکُمْ، وَ أَوْرَدْتُمْ غَیْرَ شِرْبِکُمْ،

و همین امر سبب شد بر غیر شتر خود علامت نهید و سرانجام به غصب حکومت پرداختید .

هَذَا وَ الْعَهْدُ قَرِیبٌ، وَ الْکَلْمُ رَحِیبٌ،

در حالی که هنوز چیزی از رحلت پیامبر نگذشته بود، زخم های مصیبت ما وسیع

وَ الْجُرْحُ لَمّا یَنْدَمِلْ

و جراحات قلبی ما التیام نیافته

وَ الرَّسُولُ لَمّا یُقْبَرْ. إبْتِدَاراً زَعَمْتُمْ خَوْفَ الْفِتْنَةِ 

و هنوز پیامبر (صلی الله علیه و آله) به خاک سپرده نشده بود، بهانه شما این بود که «می ترسیم فتنه ای برپا شود!»

أَلَا فِی الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَ إنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةٌ بِالْکَافِرِینَ)[104]

و چه فتنه ای از این بالاتر که در آن افتادید؟ و همانا دوزخ به کافران احاطه دارد.

فَهَیْهَاتَ مِنْکُمْ!

چه دور است این کارها از شما!

وَ کَیْفَ بِکُمْ؟ وَ أَنّی تُؤْفَکُونَ،

راستی چه می کنید؟ و به کجا می روید؟

وَ کِتَابُ اللهِ بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ اُمُورُهُ زَاهِرَةٌ ظَاهِرَةٌ،

 با این که کتاب خدا  قرآن در میان شماست، همه چیزش پر نور،

وَ أَعْلَامُهُ بَاهِرَةٌ، وَ زَوَاجِرُهُ لَائِحَةٌ،

نشانه هایش درخشنده، نواهی اش آشکار،

وَ أَوَامِرُهُ وَاضِحَةٌ، قَدْ خَلَّفْتُمُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِکُمْ،

اوامرش واضح، اما شما آن را پشت سر افکنده اید!

أَ رَغْبَةً عَنهُ تُرِیدُونَ؟ أَمْ بِغَیْرِهِ تَحْکُمُونَ؟

آیا از آن روی برتافته اید؟ یا به غیر آن حکم می کنید؟

بِئْسَ لِلظّالِمِینَ بَدَلا. 

آه که ستمکاران جانشین بدی را برای قرآن برگزیدند

وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الإسْلَامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ

و هر کس آیینی غیر از اسلام را انتخاب کند، از او پذیرفته نخواهد شد

وَ هُوَ فِی الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِینَ)؛

 و در آخرت از زیانکاران است.

ثُمَّ لَمْ تَلْبَثُوا إلاّ رَیْثَ [إلی رَیْثَ] أَنْ تَسْکُنَ نَفْرَتُها،

آری، شما ناقه خلافت را در اختیار گرفتید، حتی این اندازه صبر نکردید که رام گردد

وَ یَسْلَسَ قِیَادُها،

و تسلیمتان شود،

 ثُمَّ أَخَذْتُمْ تُورُونَ وَقْدَتَهَا

ناگهان آتش فتنه ها را برافروختید

وَ تُهَیِّجُونَ جَمْرَتَهَا،

و شعله های آن را به هیجان درآوردید

وَ تَسْتَجِیبُونَ لِهِتَافِ الشَّیْطَانِ الْغَوِیِّ

و ندای شیطان اغواگر را اجابت نمودید

وَ إطْفَاءِ أَنْوَارِ الدِّینِ الْجَلِيِّ

و به خاموش ساختن انوار تابان آیین حق

وَ إخْمَادِ سُنَنِ النَّبِيِّ الصَّفِيِّ.

و از میان بردن سنّت های پیامبر پاک الهی پرداختید.

تُسِرُّونَ حَسْواً فِی ارْتِغَاء،

به بهانۀ گرفتن کف  از روی شیر،  آن را به کلی تا ته مخفیانه نوشیدید. 

(ظاهراً سنگ دیگران را به سینه می زدید، اما باطناً در تقویت کار خود بودید).

وَ تَمْشُونَ لِأَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ فِی الْخَمَرِ وَ الضَّرَّاءِ،

برای منزوی ساختن خاندان و فرزندان او به کمین نشستید.

وَ نَصْبِرُ مِنْکُمْ عَلَی مِثْلِ حَزِّ الْمُدَی

ما نیز چاره ای جز شکیبایی ندیدیم؛ همچون کسی که خنجر بر گلوی او

وَ وَخْزِ السِّنانِ فِی الْحَشَا.

و نوک نیزه بر دل او نشسته باشد!

 

«فاطمه (س) و فدک»

وَ أَنْتُمْ الْآنَ تَزْعَمُونَ أَنْ لَا إرْثَ لَنَا؟

عجب این که شما چنین می پندارید که خداوند ارثی برای ما قرار نداده  و ما از پیامبر (صلی الله علیه و آله) ارث نمی بریم!

أَ فَحُکْمَ الْجَاهِلِیَّةِ تَبْغُونَ؟

آیا از حکم جاهلیّت پیروی می کنید؟

وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللهِ حُکْماً لِقَوْم یُوقِنُونَ؟ أَ فَلَا تَعْلَمُونَ؟

چه کسی حکمش از خدا بهتر است برای آنها که اهل یقینند؟ آیا شما این مسائل را نمی دانید؟

بَلَی تَجَلّی لَکُمْ کَالشَّمْسِ الضّاحِیَةِ أَنِّی ابْنَتُهُ أَیُّهَا الْمُسْلِمُونَ

آری، می دانید و همچون آفتاب برای شما روشن است که من دختر اویم. شما ای مسلمانان!

أَ اُغْلَبُ عَلی إرْثِیه؟

آیا باید ارث من به زور گرفته شود؟

 

«استشهاد فاطمه (س) از قرآن برای ابوبکر  درباره  فدک»

یَابْنَ أَبِی قُحَافَةَ!

ای فرزند ابی قُحافه! به من پاسخ ده!

أَ فِی کِتَابِ اللهِ أَنْ تَرِثَ أَبَاکَ وَ لَا أَرِثَ أَبِی؟

آیا در قرآن است که تو از پدرت ارث ببری و من از پدرم ارثی نبرم؟

لَقَدْ جِئْتَ شَیْئاً فَرِیّاً.

 چه سخن ناروایی!

أَ فَعَلَی عَمْد تَرَکْتُمْ کِتَابَ اللهِ وَ نَبَذْتُمُوهُ وَراءَ ظُهُورِکُمْ

آیا عمداً کتاب خدا را ترک گفتید و پشتِ سر افکندید؟

إذْ یَقُولُ:  (وَ وَرِثَ سُلَیْمَانُ دَاوُدَ).

در حالی که می فرماید: «و سلیمان وارث داود شد»

وَ قَالَ فیمَا اقْتَصَّ مِنْ خَبَرِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیّا إذْ قَالَ: 

و در داستان یحیی بن زکریا می گوید:

(فَهَبْ لِی مِنْ لَّدُنْکَ وَلِیّاً * یَرِثُنِی وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوب). 

(خداوندا!) تو از نزد خود جانشینی به من ببخش که وارث من و دودمان یعقوب باشد.

وَ قَالَ:  (وَ أُوْلُوا الأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَی بِبَعْض فِی کِتَابِ الله).

و نیز می فرماید: «و خویشاوندان نسبت به یکدیگر در احکامی که خدا مقرّر داشته،  (از دیگران) سزاوارترند»

وَ قالَ:  (یُوصِیکُمُ اللهُ فِی أَوْلأَدِکُمْ لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَیَیْنِ)

و نیز می گوید: «خداوند درباره فرزندانتان به شما سفارش می کند که سهم  (میراث) پسر به اندازه سهم دو دختر باشد»

وَ قَالَ:  (إنْ تَرَکَ خَیْراً الْوَصِیَّةُ لِلْوَالِدَیْنِ وَ الأَقْرَبِینَ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَی الْمُتَّقِینَ.

و نیز فرموده: «اگر کسی مالی از خود بگذارد، برای پدر و مادر و نزدیکان بطور شایسته وصیت کند. این حقی است بر پرهیزکاران».

وَ زَعَمْتُمْ أَنْ لَا حَظْوَةَ لِی وَ لَا أَرِثُ مِنْ أَبِی؟

شما چنین پنداشتید که من هیچ بهره و ارثی از پدرم ندارم؟

وَ لَا رَحِمَ بَیْنَنا؟ أَ فَخَصَّکُمُ اللهُ بِآیَة أَخْرَجَ مِنْهَا أَبِی؟

و هیچ نسبت و خویشاوندی در میان ما نیست؟! آیا خداوند آیه ای مخصوص شما نازل کرده است

أَمْ هَلْ تَقُولُونَ إنَّ أَهْلَ مِلَّتَیْنِ لَا یَتَوارَثانِ؟

 که پدرم را از آن خارج ساخته؟ یا می گویید: پیروان دو مذهب از یکدیگر ارث نمی برند،

أَ وَ لَسْتُ أَنَا وَ أَبِی مِنْ أَهْلِ مِلَّة واحِدَة؟

و من با پدرم یک مذهب نداریم؟

أَمْ أَنْتُمْ أَعْلَمُ بِخُصُوصِ الْقُرآنِ وَ عُمُومِهِ مِنْ أَبِی وَ ابْنِ عَمِّی؟

یا این که شما به عام و خاص قرآن از پدرم و پسر عمویم آگاهترید؟

فَدُونَکَهَا مَخْطُومَةً مَرْحُولَةً،

 حال که چنین است، پس بگیر آن  ارث مرا  که همچون مرکب آماده و مهار شده، آماده بهره برداری است و بر آن سوار شو.

تَلْقَاکَ یَوْمَ حَشْرِکَ،

 ولی بدان در قیامت تو را دیدار می کند (و بازخواست می نماییم).

فَنِعْمَ الْحَکَمُ اللهُ،

پس در آن روز چه جالب است که داور، خداست

وَ الزَّعِیمُ مُحَمَّد  (صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ و آله)،

و مدّعی تو، محمّد (صلی الله علیه و آله)،

وَ الْمَوْعِدُ الْقِیَامَةُ، وَ عِنْدَ السّاعَةِ یَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ

و موعدِ داوری، رستاخیز و در آن روز باطلان زیان خواهند دید.

وَ لَا یَنْفَعُکُمْ إذْ تَنْدَمُونَ،

اما پشیمانی به حال شما سودی نخواهد داشت!

(وَ لِّکُلِّ نَبَإ مُسْتَقَرٌّ وَ سَوْفَ تَعْلَمُونَ

 و (بدانید) «هر چیزی  که خداوند به شما داده سرانجام  قرارگاهی دارد  و در موعد خود انجام می گیرد  و بزودی خواهید دانست

یَأْتِیهِ عَذَابٌ یُخْزِیهِ وَ یَحِلُّ عَلَیْهِ عَذَابٌ مُّقِیمٌ)؛

چه کسی عذاب خوار کننده به سراغش خواهد آمد و مجازات جاودان بر او وارد خواهد شد».

 

«فاطمه (س) انصار را درباره «فدک» سرزنش می کند»

ثُمَّ رَمَتْ بِطَرْفِها نَحْوَ  الأَنصَارِ

 سپس بانوی اسلام گروه انصار را مخاطب ساخته

فَقالَتْ: یَا مَعْشَرَ الْفِتْیَةِ و (النَّقِیبَةِ)

با آهنگی رسا و محکم و کوبنده ادامه سخن داد و چنین فرمود: ای جوانمردان

وَ أَعْضَادَ الْمِلَّةِ وَ حَضَنَةَ الإسْلَامِ!

و ای بازوان توانمند ملت و یاران اسلام!

مَا هذِهِ الْغَمِیزَةُ فِی حَقّی

این نادیده گرفتن حق مسلم من از سوی شما چیست؟

وَ السِّنَةُ عَنْ ظُلَامَتِی؟

این چه تغافلی است که در برابر ستمی که بر من وارد شده نشان می دهید؟!

أَ مَا کَانَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) أَبِی یَقُولُ: «أَلْمَرْءُ یُحْفَظُ فِی وُلْدِهِ»؟

آیا رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، «پدرم» نمی فرمود: «احترام هر کس را در مورد فرزندان او باید نگاه داشت؟»

سَرْعانَ مَا أَحْدَثْتُمْ

چه زود اوضاع را دگرگون ساختید

وَ عَجلَانَ ذَا إهَالَة،

و چه با سرعت به بیراهه گام نهادید،

وَ لَکُمْ طَاقَةٌ بِمَا اُحَاوِلُ وَ قُوَّةٌ عَلَی مَا أَطْلُبُ وَ اُزَاوِلُ.

با این که توانایی بر احقاق حق من دارید و نیروی کافی بر آنچه می گویم در اختیار شماست.

أَ تَقُولُونَ مَاتَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله)

آیا می گوئید: محمّد (صلی الله علیه و آله) از دنیا رفت  و همه چیز تمام شد و خاندان او باید فراموش شوند؟

فَخَطْبٌ جَلِیلٌ اسْتَوْسَعَ وَهْنُهُ، وَ اسْتَنْهَرَ فَتْقُهُ

مرگ او مصیبت و ضربه دردناکی بر جهان اسلام بود که شکافش هر روز آشکارتر و گسستگی آن دامنه دارتر

وَ انْفَتَقَ رَتْقُهُ، وَ اُظْلِمَتِ الأَرْضُ لِغَیْبَتِهِ،

و وسعتش فزونتر می گردد. زمین از غیبت او تاریک

وَ کُسِفَتِ النُّجُومُ لِمُصِیبَتِهِ،

و ستارگان برای مصیبتش بی فروغ

وَ أَکْدَتِ الآمَالُ، وَ خَشَعَتِ الْجِبَالُ،

و امیدها به یأس مبدل گشت و کوه ها متزلزل گردید

وَ اُضِیعَ الْحَرِیمُ، وَ اُزِیلَتِ الْحُرْمَةُ عِنْدَ مَمَاتِهِ.

و احترام افراد پایمال شد و با مرگ او حرمتی باقی نماند!

فَتِلْکَ وَ اللهِ النَّازِلَةُ الْکُبْری، وَ الْمُصِیبَةُ الْعُظْمَی،  

به خدا سوگند، این حادثه ای است عظیم و مصیبتی است بزرگ

لَا مِثْلُها نَازِلَةٌ، وَ لَا بَائِقَةٌ عَاجِلَةٌ،

و ضایعه ای است جبران ناپذیر.

أَعْلَنَ بِهَا کِتَابُ اللهِ جَلَّ ثَناؤُهُ

ولی فراموش نکنید اگر پیامبر (صلی الله علیه و آله) رفت، قرآن مجید قبلا از آن خبر داده بود.

فِی أَفْنِیَتِکُمْ وَ فِی مُمْساکُمْ وَ مُصْبَحِکُمْ،

همان قرآنی که پیوسته در خانه های شماست و صبح و شام

هُتَافاً وَ صُرَاخاً، وَ تِلَاوَةً وَ أَلْحَاناً،

با صدای بلند و فریاد و یا  آهسته و با الحان مختلف در گوش ما خوانده می شود.

وَ لَقَبْلَهُ مَا حَلَّ بِأَنْبِیاءِ اللهِ وَ رُسُلِهِ

پیامبران پیشین نیز قبل از او با این واقعیت رو به رو شده بودند

حُکْمٌ فَصْلُ، وَ قَضَاءٌ حَتْمٌ. 

چرا که مرگ فرمان تخلف ناپذیر الهی است.

وَ مَا مُحَمَّدٌ إلَّا رَسُولٌ

آری، قرآن صریحاً گفته بود: «محمّد (صلی الله علیه و آله) فقط فرستاده خداست

قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ

و پیش از او فرستادگان دیگری نیز بودند.

أَ فَإنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَی أَعْقَابِکُمْ

آیا اگر او بمیرد و یا کشته شود، شما به عقب بر می گردید؟ 

(و اسلام را رها کرده به دوران جاهلیّت و کفر بازگشت خواهید نمود؟)

وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلَی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً

و هر کس به عقب بازگردد، هرگز به خداوند ضرری نمی زند

وَ سَیَجْزِی اللهُ الشَّاکِرِینَ.

و خداوند بزودی شاکران  (و استقامت کنندگان) را پاداش خواهد داد.

 

«فاطمه (س) انصار را به «قیام» فرامی خواند»

أیُّهَا بَنِی قَیْلَةَ!

عجبا! ای فرزندان «قَیله»!

أَ اُهْضَمُ تُرَاثَ أَبِیهَ وَ أَنْتُمْ بمرْأی مِنِّی وَ مَسْمَع

آیا ارث من باید پایمال گردد و شما آشکارا می بینید و می شنوید

وَ مُنْتَدَی وَ مَجْمَع؟

و در جلسات و مجمع شما این معنا گفته می شود

تَلْبَسُکُمُ الدَّعْوَةُ وَ تَشْمَلُکُمُ الْخُبْرَةُ

و اخبارش به خوبی به شما می رسد و باز هم خاموش نشسته اید؟!

وَ أَنْتُمْ ذَوُو الْعَدَدِ وَ الْعُدَّةِ وَ الأَدَاةِ وَ الْقُوَّةِ، وَ عِنْدَکُمُ السِّلَاحُ وَ الْجُنَّةُ،

با این که دارای نفرات کافی و تجهیزات و نیروی وسیع و سلاح و سپر هستید،

تُوافِیکُمُ الدَّعْوَةُ فَلَا تُجِیبُونَ،

دعوت مرا می شنوید و لبیک نمی گویید؟

وَ تَأْتِیَکُمُ الصَّرْخَةُ فَلَا تُغِیثُونَ (تُعینُونَ)،

و فریاد من در میان شما طنین افکن است و به فریاد نمی رسید؟

وَ أَنْتُمْ مَوْصُوفُونَ بِالْکِفَاحِ،

با این که شما در شجاعت زبانزد می باشید.

مَعْرُوفُونَ بِالْخَیْرِ وَ الصَّلَاحِ،

در خیر و صلاح معروفید

وَ النُّخْبَةُ الَّتِی انْتُخِبَتْ وَ الْخِیَرَةُ الَّتِی اخْتِیَرَتْ.

و شما برگزیدگان اقوام و قبائل هستید.

قاتَلْتُمُ الْعَرَبَ، وَ تَحَمَّلْتُمُ الْکَدَّ وَ التَّعَبَ،

با مشرکان عرب پیکار کردید و رنج ها و محنت ها را تحمل نمودید.

وَ نَاطَحْتُمُ الأُمَمَ وَ کَافَحْتُمُ الْبُهَمَ،

شاخ های گردنکشان را درهم شکستید و با جنگجویان بزرگ دست و پنجه نرم کردید

لَا نَبْرَحُ أَوْ تَبْرَحُونَ،

 و شما بودید که پیوسته با ما حرکت می کردید و در خط ما قرار داشتید.

نَأْمُرُکُمْ فَتَأْتَمِرُونَ،

دستورات ما را گردن می نهادید و سر بر فرمان ما داشتید،

حَتّی إذَا دَارَتْ بِنَا رَحَی الإسْلَامِ،

تا آسیای اسلام بر محور وجود خاندان ما به گردش درآمد

وَ درَّ حَلْبُ الأَیّامِ،

و شیر در پستان مادر روزگار فزونی گرفت.

وَ خَضَعَتْ نَعْرَةُ  الشِّرْکِ، وَ سَکَنَتْ فَوْرَةُ الإفْکِ،

نعره های شرک در گلوها خفه شد و شعله های دروغ فرو نشست.

وَ خَمَدَتْ نِیرَانُ الْکُفْرِ،

آتش کفر خاموش گشت

وَ هَدَأَتْ دَعْوَةُ الْهَرْجِ،

و دعوت به پراکندگی متوقف شد

وَ اسْتَوْثَقَ (إسْتَوسَقَ) نِظَامُ الدِّینِ،

و نظام دین محکم گشت.

فَأَنّی حِرْتُمْ بَعْدَ الْبَیَانِ؟

پس چرا بعد از آن همه بیانات قرآن و پیامبر (صلی الله علیه و آله) امروز حیران مانده اید؟

وَ أَسْرَرْتُمْ بَعْدَ الإعْلَانِ؟ وَ نَکَصْتُمْ بَعْدَ الإقْدَامِ؟

چرا حقایق را بعد از آشکار شدن مکتوم می دارید و پیمان های خود را شکسته اید

وَ أَشْرَکْتُمْ بَعْدَ الإیمَانِ؟

و بعد از ایمان راه شرک پیش گرفته اید؟

أَ لَا تُقَاتِلُونَ قَوْماً نَّکَثُوا أَیْمَانَهُمْ

آیا با گروهی که پیمان های خود را شکستند

وَ هَمُّوا بِإخْرَاجِ الرَّسُولِ

و تصمیم به اخراج پیامبر (صلی الله علیه و آله) گرفته اند، پیکار نمی کنید؟

وَ هُمْ بَدَءُوکُمْ أَوَّلَ مَرَّة أَ تَخْشَوْنَهُمْ

در حالی که آنها نخستین بار  (پیکار با شما را) آغاز کردند. آیا از آنها می ترسید؟

فَاللهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَوْهُ إنْ کُنتُمْ مُؤْمِنِینَ.

با این که خداوند سزاوارتر است که از او بترسید، اگر مؤمن هستید.

 

«فاطمه (س) چراییِ خاموشی و خیانت انصار را  در بارۀ «خلافت» و «فدک» بازگو میکند»

أَلَا قَدْ أَرَی أَنْ قَدْ أَخْلَدْتُمْ إلَی الْخَفْضِ،

آگاه باشید من چنین می بینم که شما رو به راحتی گذارده اید و عافیت طلب شده اید.

وَ أَبْعَدْتُمْ مَنْ هُوَ أَحَقُّ بِالْبَسْطِ وَ الْقَبْضِ،

کسی را که از همه برای زعامت و اداره امور مسلمین شایسته تر بود دور ساختید

قَدْ خَلَوْتُمْ بِالدَّعَةِ،

و به تن پروری و آسایش در گوشه خلوت تن دادید

وَ نَجَوتُمْ مِنَ الضِّیقِ بِالسِّعَةِ،

و از فشار و تنگنای مسئولیت ها به وسعت بی تفاوتی روی آوردید.

فَمَجَجْتُمْ ما وَعَیْتُمْ،

آری، آنچه را از ایمان و آگاهی در درون داشتید، بیرون افکندید

وَ دَسَعْتُمُ الَّذِی تَسَوَّغْتُمْ.

و آب گوارایی را که نوشیده بودید، به سختی از گلو برآوردید!

فَإنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الأَرْضِ جَمِیعاً

اما فراموش نکنید خداوند می فرماید: «اگر شما و همه مردم روی زمین کافر شوید، 

فَإنَّ اللهَ لَغَنِيٌّ حَمِیدٌ.

«به خدا زیانی نمی رسد»،چرا که خداوند بی نیاز و شایسته ستایش است.

أَلَا وَ قَدْ قُلْتُ

بدانید و آگاه باشید من آنچه را باید بگویم، گفتم.

عَلی مَعْرِفَة مِنِّی بِالْخَذْلَةِ الَّتِی خَامَرَتْکُمْ

با این که بخوبی می دانم ترک یاری حق با گوشت و پوست شما آمیخته

وَ الْغَدْرَةِ الَّتِی اسْتَشْعَرَتْها قُلُوبُکُمْ،

و عهدشکنی، قلب شما را فرا گرفته است.

وَ لکِنَّهَا فَیْضَةُ النَّفْسِ،

ولی چون قلبم از اندوه پر بود 

وَ نَفْثَةُ الْغَیْضِ (الْغَیْظِ)،

و احساس مسئولیت شدیدی می کردم، 

وَ خَوْرُ الْقَناةِ،

کمی از غم های درونی ام بیرون ریخت

وَ بَثَّةُ الصَّدْرِ،

و اندوهی که در سینه ام موج می زد، خارج شد

وَ تقَدْمِةُ الْحُجَّةِ.

تا با شما اتمام حجت کنم و عذری برای احدی باقی نماند،

فَدُونَکُمُوهَا

اکنون که چنین است این مرکب خلافت و آن فدک، همه از آنِ شما،

فَاحْتَقِبُوهَا

محکم بچسبید.

دَبْرَةَ الظَّهْرِ نَقِیبَةَ  (نقبة الْخُفِّ)،

ولی بدانید این مرکبی نیست که راه خود را بر آن ادامه دهید؛ پشتش زخم و کف پایش شکسته است!

بَاقِیَةَ الْعَارِ،

داغ ننگ بر آن خورده

مَوْسُومَةً بِغَضَبِ اللهِ وَ شَنَارِ الأَبَدِ،

و غضب خداوند علامت آن است و رسوایی ابدی همراه آن

مَوْصُولَةً بِنَارِ اللهِ الْمُوقَدَةِ الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَی الأَفْئِدَةَ.

و سرانجام به آتش برافروختۀ خشم الهی که از دل ها سر بر می کشد، خواهد پیوست!

فَبِعَیْنِ اللهِ مَا تَفْعَلُونَ.

فراموش نکنید آنچه را انجام می دهید، در برابر خداست.

(وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنقَلَب یَنقَلِبُونَ).

«آنها که ستم کردند، بزودی می دانند که بازگشتشان به کجاست!»

وَ أَنَا ابْنَةُ نَذِیر لَکُمْ بَیْنَ یَدَيْ عَذَاب شَدِید،  

و من دختر پیامبری هستم که شما را در برابر عذاب شدید انذار کرد،

فَاعْمَلُوا إنَّا عَامِلُونَ)،

آنچه از دست شما بر می آید، انجام دهید. ما هم انجام می دهیم

وَ انتَظِرُوا إنَّا مُنتَظِرُونَ.

و انتظار بکشید، ما هم منتظریم.

 

 

 

*منبع:

*غروی نائینی، نهله. (1389) «پیوند حضرت فاطمه زهرا (س ) با قرآن »، منهاج، سال ششم، شماره دهم، بهار و تابستان 1389

*پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir

*پایگاه اطلاع رسانی حوزه  hawzah.net