نشست بررسی «نقش زنان در معرفی شاخصه‌های جنگ» با محوریت کتاب «زمانی برای عاشقی» با حضور لیلا گودرزیان‌فرد نویسنده کتاب، معصومه خدابخشی همسر شهید و راوی کتاب، محمد برخوردار مدیر ادبیات و تاریخ دفاع‌مقدس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان همدان در حاشیه برگزاری دومین کنگره ۸۰۰۰ شهید استان در دفتر خبرگزاری ایکنای همدان برگزار شد.

لیلا گودرزیان‌فرد، نویسنده کتاب زمانی برای عاشقی در این نشست اظهار کرد: قبل از آشنایی من با خانم خدابخشی کتابی در مورد شهید مدافع حرم، شهید شمسی‌پور از زبان همسر این شهید بزرگوار با عنوان «حس غریب پروانگی» به تألیف درآوردم، البته وجه تمایز این کتاب با سایر کتاب‌هایی که از زبان همسران شهدا نوشته شده این است که هنگام نگارش کتاب همسر شهید شمسی‌پور در قید حیات نبود و من براساس دست‌نوشته‌های او و خاطراتی که موجود بود، کتاب را نوشتم که به لطف خدا دیده شد و به زبان‌های مختلف به چاپ رسید و نسخه صوتی کتاب هم منتشر و عرضه شد.

وی با بیان اینکه نوشتن این کتاب تجربه خوبی برایم بود و متوجه شدم که در دوران دفاع مقدس زنان چه کارهای برزگ و ارزشمندی برای ما انجام دادند، بیان کرد: مادران شهدا این‌قدر فرزندان خود را خوب تربیت کرده‌ بودند که وقتی برای اسلام احساس خطر شد با دست و دلبازی بچه‌های خود را به میدان فرستادند و در بُعد دیگر همسران شهدا هستند که به تعبیر رهبر معظم انقلاب در اوج جوانی از همسران خود برای دفاع از میهن گذشتند و آنها را از دست دادند.

گودرزیان‌فرد ادامه داد: همسران شهدا با عشق زندگی خود را شروع می‌کردند و حالا باید در همان روزهای ابتدایی زندگی مشترک دوری را تحمل می‌کردند و هر لحظه منتظر خبر شهادت عزیزترین فرد زندگیشان می‌ماندند.

این نویسنده همدانی با اشاره به اینکه با همسر شهید عینعلی از طریق بنیاد حفظ آثار آشنا شدم، تصریح کرد: از همان جلسه اول به ناب بودن خاطرات این همسر شهید پی بردم؛ عشق بین معصومه و محسن و ماندگاری آن از همان ساعت‌های اول دیدار حس می‌شد، عشقی که بعد از ۳۵ سال، همان طراوت و تازگی روزهای اول را داشت.

گودرزیان‌فرد بیان کرد: عشق فردی که سال‌ها به ظاهر در زندگی نیست و با ما زندگی نمی‌کند، اما هر لحظه وجودش احساس می‌شود برای من بسیار زیبا بود، البته این کار را برای من نویسنده دشوار می‌کرد، چراکه من درکی از دوران جنگ و زندگی در آن دوران نداشته و ندارم، تنها موضوعاتی است که شنیده‌ام و بالطبع شنیدن کی بود مانند دیدن.

وی اضافه کرد: باید احساسی را که بین معصومه و حاج محسن جاری بود را منعکس می‌کردم، در جلسات متعدد مقابل خانم خدابخشی نشستم و مرور خاطرات کرد؛ این‌قدر روایت‌گری او صادقانه و با جزئیات بود که روزهایی را با هم گریستیم، گاهی خندیدیم و در واقع همه را در کنار هم تجربه کردیم.

اغراق بیش از حد و حاشیه‌پردازی زیاد؛ آسیب‌ کتاب‌های دفاع مقدس

این نویسنده با بیان اینکه وقتی روایت با جزئیات و صادقانه باشد نویسنده برای نوشتن سر ذوق خواهد آمد و قطعاً این صداقت در متن دیده می‌شود، گفت: موضوعی که در کتاب‌های دفاع مقدس به خصوص در بیان خاطرات از زبان همسران شهدا وجود دارد، اغراق بیش از حد و حاشیه‌پردازی‌های بی‌مورد است که مخاطب را از واقعیت دور می‌کند.

گودرزیان‌فرد تصریح کرد: عشق‌هایی که از حالت طبیعی خارج شده و به قول مخاطبان امروز لوث می‌شود، این عشق‌هایی که بین رزمندگان و همسرانشان بوده جزء ناب‌ترین و خالص‌ترین عشق‌ها بوده است و این‌قدر پاک بودند که نیازی به بزرگ‌نمایی ندارند. اما، متأسفانه در برخی از کتاب‌های این‌چنینی و در این ژانر برای اینکه نقش و احساسات همسر شهید را برجسته نشان دهند از نقش مکمل که همان شهید است کم کرده و شهید فردی که تعهدی شاید به خانواده و احساسات همسرش نداشته، معرفی می‌شود که البته در واقعیت این‌گونه نیست.

وی با بیان اینکه در کتاب زمانی برای عاشقی سعی شده که نقش معصومه و محسن مکمل یکدیگر باشند، افزود: این عشق دو طرفه است و زمانی خود را نشان می‌دهد که معصومه به‌دلیل بیماری در بیمارستان بستری است و نیاز به عمل جراحی دارد، محسن از دکتر سؤال می‌کند که عمل جراحی چه مدت طول می‌کشد؟ و وقتی به او می‌گویند که دو ساعت، در این دو ساعت به سپاه رفته و به کارهای آنجا رسیدگی می‌کند، چراکه در نزدیکی یکی از عملیات‌های بزرگ قرار دارند و سر دو ساعت به بیمارستان برمی‌گردد.

مسئولیت‌پذیری شهدا با اولویت‌بندی در وظایف

گودرزیان‌فرد ادامه داد: حاج محسن بعد از برگشت به بیمارستان متوجه می‌شود به دلیل اینکه رضایت‌نامه امضا نشده، عمل صورت نگرفته است؛ برگه رضایت را امضا می‌کند و به خانواده معصومه اطلاع می‌دهد که به بیمارستان بیایند چون خودش برای شرکت در عملیات باید شهر را ترک کند، این مسئولیت‌پذیری شهید را نشان می‌دهد، جوانان باید بدانند که ایشان یک‌ مسئولیت در قبال خانواده و یک ‌مسئولیت بزرگتر در مقابل وطن و گردانی که فرمانده آن بوده، داشته است.

وی گفت: معصومه زنی است که در همه حال در کنار همسر خود بوده و در واقع یک شاهد عینی برای رخدادهای جنگی آن دوران است، نقشی که شاید کمتر در حوزه دفاع مقدس به آن پرداخته شده است.

نویسنده کتاب زمانی برای عاشقی اظهار کرد: معصومه داستان، هم سن و سال دختر من است، دختری ۱۳، ۱۴ ساله، اگر من جای مادر او بودم همین نگرانی‌ها و اضطراب‌ها را داشتم. مدام نسل انقلاب را با نسل سوم و چهارم انقلاب مقایسه می‌کردم، صبوری، تحمل و استقامت معصومه برای من جالب بود؛ زمان نگارش کتاب من به تازگی مادرم را از دست داده بودم و موقع دلتنگی به کتاب رجوع می‌کردم و آرام می‌شدم، در واقع صبوری و آرامش درسی بود که من از این کتاب گرفتم.

گودرزیان‌فرد بیان کرد: یکی از مخاطبان کتاب می‌گفت که یک نسخه از کتاب را در خانه نگه داشته‌ام و زمانی که زندگی بر من سخت می‌گذرد، یک صفحه از کتاب را می‌خوانم و آرام می‌شوم؛ زنان و مادران شهدا اسوه صبر و بردباری هستند و با وجود زندگی سختی که داشتند خجالت می‌کشم که نتوانم در مقابل کوچکترین سختی‌ها بی‌تابی کنم.

وی از لحظه وداع معصومه با پیکر همسر شهیدش به‌عنوان یکی از سخت‌ترین صحنه‌های به تصویر کشیده در کتاب یاد کرد و افزود: در آن روز پسر معصومه و محسن بیمار بود، معصومه یک دلش پیش فرزندش احسان که با مرگ دست و پنجه نرم می‌کرد و یک دلش پیش همسرش بود، تصویر این روز تلخ برایم به قدری دشوار بود که از خود شهید عینعلی کمک خواستم؛ بعد از نگارش این قسمت و استفاده از تعابیر، چنگ زدن معصومه به خاک‌ها و ریختن گل و لای از بین انگشتانش و توصیف حالات او، خانم خدابخشی گفت دقیقا همین صحنه‌ها و سختی‌ها و حالات برایم رقم خورد.

گذشتن از آرزوها برای ایران سربلند

معصومه خدابخشی، همسر سردار شهید محسن عینعلی نیز در این نشست گفت: سال‌ها به فکر ثبت این خاطرات بودم که برای آینده به یادگار بماند، خیلی خودم تلاش می‌کردم که آن‌ها را بنویسم ولی هر بار با مرور خاطرات و نوشتن آن‌ها بیمار می‌شدم تا اینکه به بنیاد حفظ آثار مراجعه کردم و از این طریق با خانم گودرزیان‌فرد آشنا شدم و مدت یک سال و نیم جلسات گفت‌و‌گوی ما طول کشید تا نتیجه آن منجر به کتاب زمانی برای عاشقی شد.

وی اظهار کرد: برای نوشتن این کتاب چندین دلیل وجود داشت، اول اینکه این کتاب زبان حال تمام همسران شهداست، به‌طوری که همسران شهدا در مورد برخی از خاطرات می‌گویند این خاطره بین ما مشترک است و این اتفاق برای من هم افتاده، همسر من هم این‌گونه بود، خیلی دلم می‌خواست بدانند همسران شهدا چقدر گذشت داشتند.

همسر سردار شهید محسن عینعلی تصریح کرد: همسران شهدا با سن کم هم زندگی را می‌چرخاندند، هم سختی‌ها را تحمل و هم به تنهایی بچه‌داری می‌کردند. نیاز جامعه دلیل بعدی من برای نگارش این کتاب بود، متأسفانه جامعه امروز از این فضاها دور شده، برخی نمی‌دانند همسران شهدا پا به پای همسرانشان جنگیده‌اند، گاهی من پا روی دلم گذاشته‌ام که همسرم به جبهه رفته، گاهی من مرد زندگی شدم تا سختی‌ها و کارهای خانه را به دوش بکشم، گاهی پدر شدم که نبود او را برای فرزندانش پر کنم.

خدابخشی افزود: من در آن روزها با سن و سال کم این کارها را می‌کردم؛ من هم مثل شما آرزو داشتم اما به خاطر سربلندی ایران از آن‌ها گذشتم، این‌ها روایت‌هایی است که جوانان امروز باید بخوانند و بدانند. مادران آن دوران خیلی صبور بودند؛ من در ۱۳ سالگی وارد زندگی مشترک با شهید عینعلی شدم، همیشه مادرم راهنمای من بود و تأکید می‌کرد که قوی باشم، در سن ۱۴، ۱۵ سالگی در پادگان ابوذر در کنار چندین همسر رزمنده دیگر زندگی می‌کردم که برخی باردار و برخی فرزند داشتند، اما استقامت و صبوری شاخصه تمام زنان آن دوران بود.

راوی کتاب زمانی برای عاشقی با اشاره به اینکه خود زنان کمک‌حال جبهه بودند، گفت: زنان یک روز در آشپزخانه، یک روز با اتوی لباس‌ها و یک روز با خدمات دیگر در پشت جبهه کمک می‌کردند. اگر بچه‌های امروز به قدر کافی مقاوم و قوی نیستند چون منِ مادر به او یاد نداده‌ام که در سختی‌هاست که انسان شکوفا می‌شود، باید سختی باشد تا قدر عافیت را دانست.

ریل‌گذاری فرهنگی با نوشتن خاطرات مادران و همسران شهدا

محمد برخوردار، مدیر ادبیات و تاریخ دفاع‌ مقدس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان همدان هم در این نشست گفت: از جنگ بیشتر چهره خشن آن برای همه ترسیم شده؛ اما یک بُعد دیگر جنگ بُعد عاطفی و چهره احساسی آن است که پشت پرده بوده است.

وی با بیان اینکه معمولا جنگ‌هایی که در دنیا رخ می‌دهد حاکی از خشونت و بی‌رحمی و وقایع دلخراشی است، اظهار کرد: دفاع مقدس ما که به قول رهبر معظم انقلاب گنجینه‌ است از این موضوع مستثنی است. نقش زنان در دفاع مقدس و جنگ تحمیلی؛ حضور شجاعانه، فداکارانه و مبتکرانه در میدان‌های دشوار بوده است.

برخوردار افزود: زنان در دوران دفاع مقدس بدون سازماندهی و به‌صورت خودجوش در پشتیبانی جنگ حضور داشتند؛ مادران و همسران رزمندگان و شهدا فداکارانه و ایثارگرانه آن‌ها را همراهی کردند، مادران و همسران نقش کلیدی در گهواره‌های تربیتی که در خانواده‌ها تشکیل شد، داشتند. باید حضور زنان که با انگیزه‌های اسلامی در صحنه‌های مختلف از دوران دفاع مقدس تا دفاع از حرم حضرت زینب(س) رقم خورده به‌صورت کار هنری و ادبیاتی در اختیار نسل جدید قرار دهیم.

وی گفت: واقعه کربلا پس از سال‌ها همچنان می‌جوشد و تازه است، مادران و همسران شهدا با الگو قرار دادن حضرت زینب(س) صحنه‌های به یادماندنی را رقم زدند. دفاع مقدس برگرفته از وقایع عاشوراست و سعی کردیم با استفاده از این مؤلفه‌ها خاطرات مادران و همسران شهدا به رشته تحریر دربیاوریم و برای انتقال مفاهیم ارزشی و دفاع مقدس که خود ایجاد هویت می‌کند، ریل‌گذاری و سیاست‌گذاری فرهنگی صورت بگیرد.

مدیر ادبیات و تاریخ دفاع مقدس استان همدان بیان کرد: جبهه غرب تلاش می‌کند هویت اصلی ما را بگیرد و بی‌انگیزه کند، با نوشتن این کتاب‌ها برای نسل جدید علاوه بر هویت‌سازی، ایجاد نشاط و شور هیجان می‌کنیم. همسر شهید عینعلی که با سن کم وارد زندگی مشترک می‌شود و آن را مدیریت می‌کند می‌تواند برای جوان امروز یک الگو باشد.

برخوردار تصریح کرد: همسران شهدا و رزمندگان علاوه بر تحمل سختی و تنهایی با ایجاد حس ایثار، افتخار و غروری برای همسرش باعث می‌شد او با تام قوا و با جان و دل از وجب به وجب خاک ایران دفاع کند، این موضوع می‌تواند برای جوانان و نوجوان امروز ایجاد هویت و الگو کند که جبهه غرب با استفاده از تمام تجهیزات و ابزارهای رسانه‌ای سعی دارد این هویت را از او بگیرد.

زنان؛ تأثیرگذارترین شخصیت‌های پنهان دفاع مقدس

وی با بیان اینکه در خط به خط کتاب زمانی برای عاشقی می‌‎توان حس غرور، ایستادگی و همراهی را لمس کرد، افزود: کتاب‌های حوزه دفاع مقدس می‌تواند حضور زنان به‌عنوان تأثیرگذارترین شخصیت‌های پنهان دفاع مقدس را به تصویر بکشد، در واقع این کتاب اعتلای معنوی زنان ایران را که در دامن نظام اسلامی و برکات آن و همچنین درس‌هایی که از کربلا گرفته شده؛ نشان می‌دهد، درسی که امام حسین(ع) و یارانش به خصوص حضرت زینب(س) به بانوان داد همان اعتلای معنوی است و این درس‌ها کمک می‌کند در تربیت دختران سرزمینمان مؤثر باشیم.

مدیر ادبیات و تاریخ دفاع مقدس استان همدان مادر و دختر را رکن اصلی خانواده دانست و بیان کرد: همه متفکران غربی به این نتیجه رسیده‌اند اگر شخصیت مادر و همسر را متزلزل کنند آن خانواده از هم گسیخته می‌شود. در کتاب زمانی برای عاشقی نقش یک مادر و همسر اسلامی که الگوهای خود را از کربلا گرفته و توانسته نه تنها در کانون خانواده خود بلکه در جامعه مؤثر و تأثیرگذار عمل کند به خوبی بیان شود.

وی اظهار کرد: وظیفه اصلی ما در حوزه فرهنگ‌سازی با مضوع ادبیات این است که بتوانیم وقایع جنگ را در قالب هنری، ادبی، شعر و داستان برای نسل جدید به رشته تحریر در بیاوریم تا همزادپنداری را برای آن‌ها به زبان ساده ایجاد کنیم.

برخوردار یکی دیگر از ویژگی‌های کتاب زمانی برای عاشقی را روان بودن آن دانست و گفت: در این کتاب هر مخاطب با هر تفکری با سوژه داستان از ابتدا تا انتها همراه می‌شود و با سیر داستانی وقایع، بهره‌برداری معنوی می‌کند. خواننده برای خواندن کتاب هزینه می‌کند و وقت می‌گذارد تا اتفاقی در درونش بیفتد که این اتفاق می‌تواند شور، هیجان، انگیزه باشد که از شاخصه‌های مهم این کتاب است.

وی بیان کرد: بعد از انتشار یک کتاب یا اکران یک فیلم ارزشی، مهمترین مرحله تشویق مخاطب برای خواندن و یا مشاهده فیلم است، یکی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری این است که کتاب از سبد کالای فرهنگی مردم کمرنگ‌تر و به نوعی حذف شده است.

مدیر ادبیات و تاریخ دفاع مقدس استان همدان افزود: برخی دستگاه‌ها و نهادها باید مشوق‌ها و اقداماتی را به‌عنوان سیاست‌گذاری فرهنگی با موضوع کتاب و کتابخوانی داشته باشند؛ مسابقه کتابخوانی، نشست‌های کتابخوان و نقد کتاب، دیدار نویسنده و راوی به‌صورت چهره به چهره با مخاطب، معرفی کتاب و خوانش کتاب از جمله این اقدامات می‌تواند باشد.

برخوردار یک از رسالت‌های بنیاد حفظ آثار را میدان دادن به نوقلمان و تربیت آن‌ها به‌عنوان نویسنده دانست و اظهار کرد: در واقع کادرسازی در این حوزه با شناسایی استعدادها انجام شد و نیاز است که در کنار ما رسانه کمک کند تا نویسنده‌ها و آثارشان معرفی شوند و مردم و جامعه به مطالعه آن‌ها ترغیب شوند.

وی در پایان یادآور شد: اصحاب رسانه به عنوان معتمدان فرهنگی در بین عموم مردم با هر تفکر و ایدئولوژی هستند و این مؤلفه بزرگی برای انتقال این مفاهیم و نشر ارزش‎های دفاع مقدس با گستره زیاد است.