.jpg)
ابن بابِوِیه‌ْ، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، ملقب به شیخ صدوق (ح ۳۰۵-۳۸۱ق/ح۹۱۷-۹۹۱م)، محدث و فقیه بزرگ شیعه امامیه، در قرن چهارم هجری قمری بود.
شیخ طوسی در اسانید الاستبصار[۱] [۲]
از وی با لقب «عمادالدین» یاد کرده است. او ابتدا نزد پدرش به شاگردی پرداخت و بعد برای کسب علم به شهرهای مختلفی سفر کرد و از اساتید بسیاری بهره برد. برخی، اساتید او را تا ۲۵۰ تن شمرده اند. او از نظر فکری از مکتب اخباریان متقدم قم به شمار می‌رود. عصر شیخ صدوق، عصر حدیث بوده و ایشان در ادامه حرکت شیخ کلینی، به ضبط و نشر حدیث بنا نهاده است. ایشان کثیر التالیف بوده و آثار زیادی به او نسبت داده‌اند که از مهم‌ترین آنها کتاب من لا یحضره الفقیه، علل الشرایع، الخصال، عیون الاخبار الرضا، معانی الاخبار را می‌توان نام برد.
شیخ صدوق در شهر ری، نزدیکی مرقد عبدالعظیم حسنی دفن شده و مرقدش محل زیارت مردم است.
محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی معروف به شيخ صدوق در حدود سال ۳۰۶ ق. در شهر قم متولد شد. در مورد زمان و مکان ولادت وی اطلاع روشنی در دست نیست.
جمعی از نویسندگان قرون اخیر با تکیه بر برخی روایات تولد ابن بابویه را اندکی پس از سال ۳۰۵ ق دانسته‌اند.[۳] [۴]
دونالدسون تولد وی را در ۳۱۱ ق/ ۹۲۳م یا چند سالی پیش از آن در خراسان دانسته است.
الاعتقادات، الامالی، التوحید، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، الخصال، علل الشرائع، عیون الاخبار الرضا، کمال الدین و تمام النعمه، معانی الاخبار، المقنع، من لا یحضره الفقیه؛ الهدایه؛ فضائل الاشهر الثلاثه.
هم‌چنین دو کتاب دیگر وی با عنوان‌های صفات الشیعه و فضائل الشیعه یک‌بار در نجف و یک‌بار با ترجمه فارسی در تهران، ۱۳۸۱ق، منتشر شده است.
به جز این آثار کتاب مصادقة الاخوان که در ۱۳۲۵ش در تهران و در ۱۹۷۶م در بغداد به کوشش دکتر حسین علی محفوظ به چاپ رسیده، هم به او، هم به پدرش نسبت داده شده است و ظاهر روایت مؤلف کتاب از محمد بن یحیی عطار با لفظ «حدثنا» انتساب آن به پدر را تقویت می‌کند.[۱۳۱]
مورد دیگر اثری است که در قم در ۱۳۵۱ش بر اساس نسخه‌ای خطی از کتابخانه ناصریه در لکهنو همراه با ترجمه عزیزالله عطاردی با عنوان المواعظ به چاپ رسیده است، اما این اثر بر خلاف تصور مترجم مزبور چیزی جز نوادر من لا یحضره الفقیه نیست و ارتباطی به کتاب مفقود مواعظ که نجاشی[۱۳۲] و شیخ طوسی[۱۳۳] از آن نام برده‌اند ندارد.
از شاگردان شیخ صدوق می توان به ؛ شیخ مفید؛ حسین بن علی بن موسی؛ حسن بن حسین بن علی؛ علی بن احمد پدر نجاشی؛ ابوالقاسم علی بن محمد خزازی؛ حسین بن عبیدالله غضائری؛ هارون بن موسی تلعکبری؛ محمد بن طلحه نعالی بغدادی؛ ابوبکر محمد بن احمد بن علی اشاره کرد.
ابن بابویه پس از گذشت هفتاد و پنج سال از عمرش، در سال ۳۸۱ دعوت حق را لبیک گفت و در شهر ری دیده از جهان فرو بست و در نزدیکی مرقد عبدالعظیم حسنی مدفون گردید.
امروزه آرام‌گاهش به نام ابن بابویه در شهر ری مشهور و آرام‌گاهش زیارت‌گاه مسلمانان و محل استجابت دعای مؤمنان است.
(۱) آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة.
(۲) ابن ادریس، محمد، السرائر، قم.
(۳) شیخ صدوق، الاعتقادات، سنگی، تهران، ۱۳۰۰ق.
(۴) شیخ صدوق، الامالی، بیروت، ۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م.
۱۳۱. ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۹۷.
