پس از اعتراض امام‌خمینی(ره) به اصلاحات آمریکایی شاه و حمله رژیم به فیضیه، صدای اعتراض مردم در شهرهای مختلف بلند شد. امام‌خمینی(ره) در ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ (عصر عاشورا) در سخنانی حکومت پهلوی را به دستگاه بنی‌امیه تشبیه کردند و ضمن نصیحت به شاه، او را به عبرت‌گرفتن از سرانجام پدرش فرا خواندند. سخنان تند امام‌خمینی(ره) موجب دستگیری و انتقال ایشان به تهران در ‌شب پانزده خرداد شد. با انتشار خبر بازداشت، بازار تهران تعطیل شد و مردم در تهران، قم، اراک و برخی شهرهای دیگر به خیابان‌ها ریختند و قیام پانزده خرداد شکل گرفت. این قیام به دستور علم، نخست‌وزیر، به شدت سرکوب شد؛ چنان‌که هرگز آمار دقیقی از کشته‌شدگان معلوم نشد. امام‌خمینی(ره) که پانزده خرداد را یوم‌الله خواندند، قیام مردم را مایه رشد آنان، نقطه عطف تاریخ و خمیرمایه نهضت اسلامی می‌دانستند. ایشان قیام پانزده خرداد را قیامی قرآنی و اسلامی نامیدند که شهادت‌طلبی مردم آن را پدیدآورد.