دکتر سبحان الله خطی استادیار گروه معارف ضمن عرض تسلیت بابت شهادت رئیس جمهور مردمی و همراهان ایشان در باب ارزش علم و توصیه اسلام به علم اندوزی، اظهار کرد: اولین سوره‌ای که بر پیامبر اسلام  نازل شد او را به خواندن دعوت کرد، خداوند در اولین سوره قرآن خودش را مربی و معلم معرفی می‌کند، و حتی در قرآن به قلم سوگند یاد می‌شود.

این مدرس دانشگاه توضیح داد: طبق روایات وارد شده بعد از مرگ انسان پرونده‌ی اعمال آن بسته می‌شود به جز سه مورد که یکی از آن‌ها قلم نافع است، شهید مطهری از بین ما رفته است اما آنچه او را در یادها زنده نگه داشته همین آثاریست که به یادگار مانده است.

وی با بیان روایاتی از اهل بیت علیهم السلام در باب ارزش علم تاکید کرد: طبق حدیثی از پیامبر اکرم سه صدا به طور استثنایی به گوش خدا می‌رسد، «ثَلاثُ تَخرُقُ الْحُجُبَ وَ تَنْتَهِی إلَی مَا بَینَ یدَی اللَّهِ: صَرِیرُ أَقْلامِ الْعُلَمَاءِ وَ وَطْی أَقْدامِ الُمجَاهِدینَ وَ صَوْتُ مَغازِلِ الُمحْصَناتِ» اول صدای قلم دانشمند دوم صدای سم اسب رزمنده در میدان نبرد و سوم صدای چرخ ریسندگی زنان و مردانی که در حال تامین معیشت خانواده هستند.

خطی در ادامه عنوان کرد: در ارزش علم همین بس که حدود چهارصد مرتبه در قرآن خداوند انسان را به علم و تفکر دعوت نموده است، به قول هانری کربن اندیشمند فرانسوی، اگر دین حضرت محمد(ص) یک دین خرافی بود هیچ وقت مردم جهان را دعوت به علم نمی‌کرد.

این استاد دانشگاه با بیان این سوال که علم بهتر است یا ثروت گفت: علم پاسدار اندیشه‌های انسان است بر خلاف ثروت که انسان باید آن را حفظ کند تا دزدیده نشود، علم میوه درخت جاودانی است و همانطور که در روایات می‌خوانیم مداد علما افضل من دما شهدا.

استادیار گروه معارف در خصوص پذیرش دانشجویان بومی اظهار کرد: پذیرش بومی دانشجویان در صورتی نزدیک به عدالت است که تمام امکانات دانشگاهی در تمام دانشگاه‌ها یکسان باشد، ولی از آن جایی که سطح علمی دانشگاه‌ها در پایتخت بیشتر است پس بومی سازی دانشجویان عادلانه نیست، برای مثال آیا امکانات دانشگاه تهران با دانشگاه قم و دانشگاه زابل یکسان است؟

وی در ادامه افزود: پذیرش بومی دانشجویان موجب کاهش سطح علمی دانشگاه‌ها می‌شود، زیرا هرکس براساس توانمندی خودش باید وارد دانشگاه شود نه صرفا به دلیل بومی بودن، ورود دانشجو باید علم محور باشد، علاوه بر این رشد شغلی و امکانات گسترده در شهرهای بزرگ وجود دارد.

خطی با بیان این نکته که باید طبق نیاز جامعه دانشجو پذیرش شود در رابطه با ارتباط دانشگاه با خانواده اظهار کرد: دانشجو به سبب مستقل شدن، خودش نیاز کمتری به حضور خانواده در دانشگاه دارد، البته حضور خانواده در دانشگاه می‌تواند موجب همدلی و پشتیبانی فکری برای مسئولین دانشگاه شود.

در ادامه نشست حجت الاسلام و المسلمین دکتر عطایی استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه با بیان روایات " العلم سلطان" افزود: ما قبل از هرچیز باید معانی اصلی کلمات را دریابیم، مقصود ما از علم و خانواده چیست؟ حقیقت خانواده و معنا و مفهوم خانواده چیست؟ 

عطایی در ادامه گفت: این علم است که ثروت و قدرت می‌آورد و خانواده بزرگترین و ریشه‌ای ترین و موثرترین ترین جایگاه اجتماعی و تربیتی جامعه است، دانشگاه باید دانشجو و عالم پرورش دهد، دانشجو نباید ضبط صوت باشد. 

این استاد حوزه و دانشگاه ضمن بیان ثمرات مثبت اولویت دادن به پذیرش بومی دانشجویان و تقویت ارتباط دانشگاه با خانواده اظهار کرد: در پذیرش بومی دانشجو از خانواده خودش جدا  نمی‌شود و دانشجو رابط بین خانه که اولین دانشگاه است و دانشگاه که دومین خانه است می‌شود، تقویت ارتباط دانشگاه با خانواده موجب پیوند شخصیت خانواده با علم و دانش می‌شود و ما باید بکوشیم تا هرچه بیشتر علم را به خانه و خانواده نزدیکتر کنیم.

وی در ادامه به بیان یک حدیث قدسی پرداخت و گفت: 

إِنِّي وَضَعْتُ أربعةً فِي أربعةِ مَواضِعَ وَ النَّاسُ يَطْلُبُونَهَا فِي غَيْرِهَا فَلَا يَجِدُوهَا أبَداً:

إنّي وَضَعْتُ الْعِلْمَ فِي الْجُوعِ وَ الغُربَةِ وَ النَّاسُ يَطْلُبُونَهُ فِي الشِّبَعِ وَ الوَطَن، فَلَم يَجِدُوهُ أبَداً،

و إنّي وَضَعتُ العِزَّةَ فِي خِدمَتِي وَ النَّاسُ يَطلُبُونَهَا فِي خِدمَةِ السَّلاطِينِ، فَلَم يَجِدُوهَا أبَداً،

و إنّي وَضَعتُ الغِنَي فِي القَنَاعَةِ وَ النَّاسُ يَطلُبُونَهُ بِالأموَالِ فَلَم يَجِدُوهُ أبَداً،

و إنّي وَضَعتُ الرَّاحَةَ فِي الجَنَّةِ وَ النَّاسُ يَطلُبُونَهُ  فِي الدُّنيَا فَلَم يَجِدُوهَا أبَداً»

من علم را در دو چیز قرار دادم گرسنگی و غربت. و مردم آن را در سیری شکم و در وطن دنبال آن می گردند و هرگز به آن نمی رسند. 

وی افزود: علم سطوح مختلفی دارد اما چرا ما باید به دنبال علم در غربت باشیم؟ چون علم را در سطوحی نمی‌توان در وطن یافت، درجه ای از علم در غیر از غربت یافت نمی‌شود چون در شهر یا کشور خودمان آن علم وجود ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین عطایی در پایان گفت: ما اگر بتوانیم عدالت علمی را رعایت کنیم می‌توانیم به پذیرش بومی دانشجو اولویت بدهیم و موجب پیوند دانشگاه با خانواده شویم. 

عضو هیات علمی دانشگاه قم در پاسخ به اینکه آیا بومی‌گزینی تنها راه تحقق ارتباط دانشگاه با خانواده است، بیان کرد: راهکارهای دیگری نیز وجود دارد؛ سند دانشگاه اسلامی به عنوان یک سند بالادستی باید مورد توجه ما باشد؛ اما در جزئیات و روش‌ها باید نگاهمان را جامع تر کنیم و در اجرای آن باید گسترده‌تر عمل کنیم.

 عباس حبیب‌زاده عضو هیات علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه قم ، در رابطه با پذیرش بومی دانشجویان و ارتباط دانشگاه با خانواده اظهار کرد: اگر بخواهیم پذیرش بومی دانشجویان را از حیث عدالت آموزشی مورد توجه قرار دهیم این روش نمی‌تواند عدالت آموزشی را محقق کند؛ زیرا عدالت آموزشی به این معناست که فرصت تحصیل برای هر فرد به تناسب توانایی‌ها و استعدادهایی که دارد، فراهم شود.

وی ادامه داد: در مسئله بومی‌گزینی دانشجویان این احتمال وجود دارد یک فرد متوسط به لحاظ توانایی و استعداد، به واسطه بومی بودن در تهران در بهترین دانشگاه پذیرش شود و فرد دیگری که به مراتب استعداد بالاتری دارد به دلیل محدودیت بومی‌گزینی از امکان تحصیل در آن دانشگاه محروم شود.

حبیب‌زاده عدالت آموزشی را یکی از چالش‌های بومی گزینی دانشجویان عنوان کرد و گفت: سند دانشگاه اسلامی جوانب مختلفی را در بردارد و طبیعتا این امکان وجود دارد که در یک یا دو جنبه نتوانیم به نتیجه ایده‌آل دست پیدا کنیم.

وی با بیان اینکه یکی از مسائلی قابل توجه در سند دانشگاه اسلامی، ارتباط دانشگاه با خانواده است، تاکید کرد: حضور در خوابگاه‌ها، از کنترل خانواده خارج شدن و بحران‌های نوجوانان به لحاظ رشدی از مسائلی است که دانشجویان در ابتدای شروع به تحصیل با آن مواجه هستند؛ سند جامع دانشگاهی اسلامی این ابعاد را کنار هم دیده است لذا اگر چه این سند از حیث عدالت آموزشی با چالش مواجه است اما از بُعد ارتباط دانشگاه با خانواده امکان رسیدن به یکسری اهداف را فراهم کرده است.

این استاد دانشگاه در خصوص لطمات فرهنگی و سیاسی بومی‌گزینی دانشجویان تصریح کرد: با این مسئله که حضور دانشجویان از قومیت‌های مختلف منجر به ایجاد وحدت و همدلی بین اقوام مختلف و تقویت بنیه‌ فرهنگی جامعه می‌شود و لذا نباید بومی‌گزینی کنیم، موافق نیستم؛ زیرا این امر هدف اولویت دار ما نیست.

وی یادآور شد: ما می‌توانیم در قالب انجمن‌های علمی و تشکلات دانشجویی همانند آنچه در اردوهای جهادی دانشجویی رقم می‌خورد زمینه تعامل بین دانشجویان را فراهم کنیم؛ بنابراین این تعاملات نمی‌تواند به عنوان عاملی برای حرکت به سمت پذیرش غیر بومی دانشجویان باشد، زیرا صدمات و لطماتی که دانشجویان غیر بومی متحمل می‌شوند بسیار بیشتر از این است که ما بخواهیم به فکر تعامل فرهنگی باشیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه پذیرش بومی دانشجویان در همسویی دانشگاه با ارزش‌های خانواده بسیار موثر است، گفت: یکی از مسائل جدی در دانشگاه حتی در سطوح پایین‌تر و در مدرسه شکاف بین اهداف و روش‌هایی که خانواده دارد و آن چیزی که نوجوانان و جوانان به دنبال آن هستند و جامعه به آن سمت حرکت ‌می‌کند وجود دارد.

حبیب‌زاده اضافه کرد: طبیعتا اگر ما بتوانیم به سمت پذیرش بومی حرکت کنیم این اختلاف و شکافی که بین دانشجو و خانواده ایجاد شده است را می‌توانیم محدود و حتی کنترل کنیم البته باید برنامه جامعی را مدنظر قرار دهیم؛ زیرا فرد در سنین نوجوانی و جوانی مقاومت‌هایی را در برابر خانواده دارد و تلاش می‌کند که بین خودش و خانواده فاصله ایجاد شود.

وی اظهار کرد: دانشگاه می‌تواند با برنامه‌ریزی و فعالیت‌های جنبی فاصله بین خانواده و دانشگاه را کم کند؛ در مجموع به نظر می‌رسد اگر بتوانیم گزینش بومی را داشته باشیم می‌توانیم ارتباط بین دانشجویان و خانواده را تقویت کنیم و یک جامعه و خانواده سالم‌تر داشته باشیم.

عضو هیات علمی دانشگاه قم در پاسخ به اینکه آیا بومی‌گزینی تنها راه تحقق ارتباط دانشگاه با خانواده است، بیان کرد: راهکارهای دیگری نیز وجود دارد؛ سند دانشگاه اسلامی به عنوان یک سند بالادستی باید مورد توجه ما باشد؛ اما در جزئیات و روش‌ها باید نگاهمان را جامع تر کنیم و در اجرای آن باید گسترده تر عمل کنیم.

حبیب‌زاده یادآور شد: ما می‌توانیم با توجه به رشته تحصیلی برای دانشجویان دوره‌های مهارت‌آموزی کوتاه مدت در یک دانشگاه دیگر تعریف کنیم و حتی فرصت‌های مطالعاتی در سطوح تحصیلات تکمیلی را مدنظر قرار دهیم، برگزاری دوره‌ها در شرکت‌ها و کارخانجات، تعریف دروسی در دانشگاه‌های مجاور سایر استان‌ها با هدف تعامل بین دانشجویان در عین رعایت سند دانشگاه اسلامی(بومی‌گزینی دانشجویان) از جمله مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

این استاد دانشگاه بیان کرد: لطمه‌های انجام برنامه‌های فرهنگی از جمله گزینش بومی دانشجویان به یکباره بسیار بیشتر از فواید اجرای آن است؛ ویژگی اصلی فعالیت‌های فرهنگی اجرای تدریجی آن است اگر این مسئله را مدنظر قرار دهیم فواید اجرای بومی‌گزینی خود را نشان می‌دهد و نیازی به برخی مقررات نیست و خود خانواده، دانشجویان و دانشگاه‌ها به این سمت می‌روند و این شرایط را فراهم می‌کنند.

یک استاد دانشگاه گفت: این نکته که بعضا کد رشته‌هایی را در برخی مناطق کشور ایجاد کردیم که ظرفیت هیات علمی کافی ندارند و یا در آن منطقه نیاز بنیانی به آن رشته وجود ندارد را با اهدافی که در سند داریم در نظر بگیرید؛ انتظار این بوده که دانشگاه‌ها در عرصه تولید دانش تمدنی و حل مشکلات بومی منطقه خودشان بتوانند کارآمد باشند و طبیعتا با توجه به واقعیت‌های بیرونی این توقع نمی‌رود.

 روح‌الله اکرمی معاون آموزشـی و تحصیلات تکمیلـی دانشگاه قم در خصوص پذیرش بومی دانشجویان و ارتباط دانشگاه با خانواده، اظهار کرد: سیاست‌های کلی آموزش عالی خصوصا در سال‌های اخیر بومی گزینی بوده است اما در این حوزه وزارت علوم در سمت و سوی سیاست‌های کلانی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی طراحی شدند اقدام کردند؛ البته قطعا نقد و نظرات و آسیب‌هایی وجود دارد که باید مورد توجه باشد یکی از همین موارد عدم همسانی سطح کیفی دانشگاه‌ها از نظر هیئت علمی و سایر امکانات است.

وی بیان کرد: فاصله گرفتن از بومی‌گزینی هم می‌تواند هزینه‌های زیادی را برای نظام آموزش عالی ما ایجاد کند و هم از طرفی یکسری آثار منفی برای محیط اجتماعی ما داشته باشد؛ منتهی نگاه کلانی که در بحث بومی‌گزینی داشتیم که در حال حاضر خود را کاملا نشان داده اگر با لحاظ شاخص‌هایی که در سیاست‌های کلان آموزش عالی داریم و با نگاه به آن نسبت سنجی‌ها و تسهیلاتی که برای افراد دیده شده باشد قطعا آسیب‌ها به حدی نیست که اصل سیاست را زیر سوال ببرد.

این استاد دانشگاه در خصوص لطمات فرهنگی و سیاسی بومی‌گزینی دانشجویان، اظهار کرد: در بومی گزینی سیاستی که ما داریم مگر در برخی کد رشته‌های خاص و در حد محدود اینطور نیست که امکان و زمینه تعامل و هم‌نشینی بین دانشجویان از قومیت‌های مختلف را منتفی کرده باشد بلکه محدود کرده است و با درصد بیشتری به سمت اختصاص ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها به افراد بومی آن منطقه رفتیم اما کماکان از مناطق مختلف جذب دانشجو داریم لذا در آن قسمت معضل چندانی در فضای آموزش عالی پیش نمی‌آید.

اکرمی عنوان کرد: آیین‌نامه‌هایی در حوزه‌های مشاوره‌ روانشناختی و آموزشی دانشجویان در مقاطع مختلف داریم؛ یکی از توصیه‌های جدی که وجود دارد این است که اساتید مشاور با صحبت‌های حضوری و غیر حضوری با خانواده دانشجویان مشکلات آن‌ها را در حوزه تحصیلی، روانشناختی و مسائلی از این دست حل کنند؛ بنابراین اگر ما  سیاست بومی گزینی را داشته باشیم زمینه ارتباط و تعامل استاد مشاور و خانواده دانشجو بیشتر فراهم می‌شود.

وی بیان کرد: یکی از مهم‌ترین شاخص‌های مراکز مشاوره دانشگاه قم لزوم تعامل با خانواده‌ی دانشجویان در صورت نیاز است؛ طبیعتا برای دانشجوهایی که خانواده‌های آن‌ها در مناطق دیگری مقیم هستند این فرصت کمتر است تا اهدافی که از مشاوره داریم محقق شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به برنامه‌های مهارت آموزی و اشتغال وزارت علوم برای دانشجویان، ادامه داد: طبیعتا برای دانشجویانی که در شهر خود تحصیل می‌کنند این فرصت فراهم است که در حل مشکلات معیشتی خانواده‌ها با استفاده از اوقات فراغت از تحصیل و کسب مهارت‌هایی که برای زمان اشتغال نیاز دارند بیشتر ایفای نقش کنند.  

اکرمی در پاسخ به اینکه آیا صرف سیاست‌های ناظر بر سند دانشگاه اسلامی در ارتباط دانشگاه با خانواده‌ها کفایت می‌کند، گفت: در سند دانشگاه اسلامی یکسری راهبردهای کلان و عام دیده شده است که از این راهبردها می‌توان در حوزه ارتباط با خانواده و دانشگاه استفاده کنیم؛ از جمله اینکه تاکید شده دانشگاه‌ها باید در راستای حل مشکلات اجتماعی دانشجویان زمینه لازم را برای فعالیت‌های علمی، فرهنگی و دینی آن‌ها ایجاد کنند و ارزیابی‌های هدفمندی را از حیث علمی و اخلاقی دانشجویان داشته باشند.

وی ادامه داد: طبیعتا بدون اینکه خانواده‌ها درگیر شوند، نظارت و ارزیابی علمی و اخلاقی دانشجو نمی‌تواند به ثمر بنشیند و حل مشکلات اجتماعی آن‌ها تا این تعامل بین نهاد دانشگاه و خانواده برقرار نشود قابل انجام نیست و برخی سیاست‌های اجرایی به عنوان مثال تقویت فرهنگ مشاوره و تسهیل ازدواج دانشجویان نیز در نظر گرفته شده است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: اگر ما بخواهیم برنامه جامعی داشته باشیم لازم است که به اجرای دیگر اسناد بالادستی و قوانین هم عنایت داشته باشیم؛ به عنوان مثال در سیاست‌های کلی خانواده که مقام معظم رهبری ابلاغ کردند تاکید جدی شده است که باید در همه قوانین و برنامه‌ریزی‌های نظامات آموزشی خانواده به عنوان محور قرار بگیرد و این‌ها باید به سمت وسویی پیش بروند که جامعه خانواده محور بر اساس الگوی اسلامی به عنوان مبنای این سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌ها باشد.   

وی عنوان کرد: در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت هم به شکل مصداقی برخی از اصول کلی سند دانشگاه اسلامی وجود دارد و به شکل خاص پیش‌بینی شده که بتواند به تحقق این اهداف کمک کند، به عنوان مثال ارائه مرخصی به دانشجویان درگیر بارداری و شیردهی، استفاده از سیستم‌های ترکیبی آموزش حضوری و مجازی برای مادران دانشجوی دارای فرزند زیر سه سال، توسعه مراکز مشاوره، توسعه خوابگاه‌های متأهلی؛ لذا قوانین متعددی ظرفیت تقویت ارتباط دانشگاه با خانواده را دارد که باید از آن‌ها بهره بگیریم.

اکرمی یادآور شد: اگر ما سند دانشگاه اسلامی را واقعا به همین کیفیتی که در حال حاضر وجود دارد در این سالیانی که این سند ابلاغ شده بود اجرا کرده بودیم شما تردید نکنید سیستم آموزش عالی ما رشد و ارتقای بسیار چشمگیری شاهد بود و با وضعیت موجود فاصله زیادی داشتیم پس یکی از مباحث مهم اجرای سند است و ایراد به محتوای سند بر نمی‌گردد.

این عضو هیات علمی دانشگاه قم گفت: به اعتقادم در باب محتوای سند نیز می‌توانیم یکسری ملاحظات داشته باشیم که اگر این ملاحظات برای ادامه مسیر در این سند مدنظر قرار بگیرد طبیعتا می‌توان یک چشم انداز بهتری را داشته باشیم؛ به عنوان مثال شاید بتوانیم بگوییم در تدوین این سند نسبت به واقعیت‌های اجتماعی بعضا توجه کافی دیده نمی‌شود و آن ظرفیت‌هایی را که در جامعه خودمان شاهد هستیم با آنچه که سند دانشگاه اسلامی از ما انتظار دارد شاید خیلی همخوانی نداشته باشد.

وی اضافه کرد: این نکته که بعضا کد رشته‌هایی را در برخی مناطق کشور ایجاد کردیم که ظرفیت هیات علمی کافی ندارند و یا در آن منطقه نیاز بنیانی به آن رشته وجود ندارد را با اهدافی که در سند داریم در نظر بگیرید؛ انتظار این بوده که دانشگاه‌ها در عرصه تولید دانش تمدنی و حل مشکلات بومی منطقه خودشان بتوانند کارآمد باشند و طبیعتا با توجه به واقعیت‌های بیرونی این توقع نمی‌رود.

معاون آموزشـی و تحصیلات تکمیلـی دانشگاه قم گفت: یکی دیگر از موارد که ما می‌توانیم در نقدهای این سند ببینیم این است که به اعتقاد بنده یک وحدت و انسجامی را در کلیت آن نمی‌بینیم، یعنی در برخی قسمت‌های سند آن نگاهی که وجود دارد با سایر قسمت خیلی هم افزایی ندارد و توازنی بین بخش‌ها نیست؛ در برخی بخش‌ها به اموری توجه شده است که ساختار و زمینه آن در فصول و اجزای دیگر سند دیده نمی‌شود، لذا باید با رفع این اشکالات بتوانیم سند را بهبود دهیم و در آینده بهتر از آن بهره‌مند شویم.