۱۳ آبان در تقویم شمسی به عنوان روز ملی مبارزه با استکبار جهانی نام‌گذاری شده است. علت نام‌گذاری را وقوع وقایع متعدد در سال‌های مختلف ذکر کرده‌اند؛ این وقایع مهم عبارتند از:
۱. تبعید امام خمینی در سال ۱۳۴۳ به ترکیه در پی اعتراض به سیاست‌های حکومت پهلوی و از جمله تـصویب لایحه کاپیتولاسیون؛
۲. شهادت دانش آموزانی که برای تظاهرات‌ در‌ محوطه دانشگاه تـهران تجمع کرده بودند، توسط دولت شریف امامی در سال ۱۳۵۷؛
۳. تسخیر لانه جاسوسی توسط دانشجویان پیرو خط امام در سال ۱۳۵۸.

در سیزدهم آبان ۱۳۴۳ امام خمینی‌ (رحمة‌الله) در پی اعتراضش‌ به سیاست‌های حکومت پهلوی و از جمله تـصویب لایحه کاپیتولاسیون توسط ماموران حکومت شاه‌، بازداشت و پس از انتقال‌ از‌ قم به تهران، به ترکیه تبعید شد.

سیزدهم‌ آبـان‌ ۱۳۵۷ و در روزهای اوجگیری انقلاب اسلامی ده‌ها نفر از دانش‌آموزان که برای انجام تظاهرات‌ در‌ محوطه دانـشگاه تـهران تجمع کرده بودند، هدف تیراندازی ماموران حکومت قرار گرفته و به‌ شهادت‌ رسیدند‌.
به دلیل بسته بـودن درهـای دانـشگاه هیچ یک از دانش آموزان نتوانستند از برابر‌ آتش‌ گلوله‌های ماموران بگریزند و این‌ امـر تـلفات آنـان را افزایش داده بود. این جنایت‌ توسط‌ دولت‌ آشتی ملی شریف امامی صورت گرفت.
حادثه سـیزدهم آبـان ۱۳۵۷ بـعد از حادثه هفده شهریور‌ آن‌ سال، دومین خونریزی عمده دولت شریف امامی بود، در حالی که عمر‌ سـیاسی‌ این‌ دولت از هفتاد روز تجاوز نمی‌کرد.
ابعاد حادثه دانشگاه به حدی بود که وقتی در‌ بـرنامه‌ اخـبار‌ شـبانگاهی گزارش تیراندازی مستقیم سربازان به روی دانش‌آموزان در دانشگاه، از شبکه‌ سراسری‌ تلویزیون پخش شد، وزیر عـلوم بـلافاصله استعفا داد و فردای آن روز کابینه شریف امامی نیز سقوط‌ کرد‌. از آن پس، روز ۱۳ آبان روز دانش‌آموز نامیده شد.

سیزدهم‌ آبان‌ ۱۳۵۸‌ ساختمان سـفارت‌ آمـریکا در تهران توسط جمعی از‌ دانشجویان‌ معترض تصرف گردید.
از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا زمان تسخیر سفارت آمریکا در تهران دیپلمات‌های آمریکایی مستقر‌ در‌ سفارتخانه‌ از هیچ تلاشی در جهت مقابله با نظام نوبنیاد جمهوری‌ اسـلامی ایران فروگذار نمی‌کردند. تماس با سرکردگان گروه‌های ضد انقلاب، حمایت از شبکه‌های کودتا و براندازی در داخل کشور‌ و تامین‌ مالی‌ گروهک‌های تروریستی که در غرب و جنوب ایران به انفجار در لوله‌های‌ نفتی‌ و یا ایجاد ناامنی و بـی‌ثباتی در مـناطق کردنشین مشغول بودند، از عملکردهای ماموران سیاسی‌ فعال در ساختمان سفارت‌ امریکا‌ بود‌. این حقایق در اسناد لانه جاسوسی نیز آمده است.
بعضی از مقامات‌ بلند‌ پایه‌ دولت کارتر پس از شکست وی در انتخابات ۱۳۵۹ ش. در خاطرات خود، به نقش‌ نـامطلوب‌ و مـخرب‌ دستگاه حکومتی آمریکا علیه ایران - که از طریق سفارتخانه آن کشور در تهران هدایت‌ می‌شد‌ - اقرار کرده‌اند. سفارت امریکا در تهران طی زمستان ۱۳۵۷ تا پائیز ۱۳۵۸ به‌ مرکز‌ فرماندهی‌ عملیات جاسوسی و خرابکاری بر ضـد جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده بود. سفارت امریکا زمانی‌ توسط‌ دانشجویان تسخیر شد که آمریکا خواست مشروع ملت ایران در استرداد شاه و اموال‌ و دارایی‌های‌ بلوکه‌ شده ایران را نادیده گرفت و حتی‌ امـکاناتی وسـیع در اخـتیار فراریان حکومت شاه گذاشت تـا‌ تـشکیلات‌ خـود را بر ضد انقلاب، سازماندهی و فعال کنند.

تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران از ابتدا با حـمایت‌ امام خمینی‌ مواجه‌ گردید‌. امام تصرف لانه جاسوسی توسط دانـشجویان را انـقلاب دوم لقب دادند و در‌ سخنانی‌، از این اقدام حمایت کرد:
شما می‌بینید که الآن مرکز فساد آمریکا را جوان‌ها رفته‌اند گرفته‌اند‌، و آمریکایی‌هایی‌ هم کـه در آنـجا بـوده گرفتند، و آن لانه فساد را به دست‌ آوردند‌ و آمریکا هم هیچ غـلطی نمی‌تواند بکند.