به همت کانون علوم اجتماعی سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی استان آذربایجان شرقی، کتاب جامعه‌شناسی حقوق، نوشته هانری برول؛ در میزگردی در دانشگاه تبریز مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

دکتر مهیار شادی، دانش‌آموخته حقوق و وکیل دادگستری، به عنوان سخنران میزگرد گفت: امروز، عصر علوم کلاسیک به پایان رسیده و عصر علوم میان رشته‌ای است، باید تمامی گزینه‌های موجود را امتحان کرد. کتاب جامعه‌شناسی حقوق، کتابی بسیار کاربردی در عرصه حقوق است، اما نباید این نکته حائز اهمیت را فراموش کنیم که بسیاری از رشته‌ها از جمله حقوق نیز، انشعاب گرفته از جامعه‌شناسی هستند.

وی بیان کرد: رسالت حقوق، اجرای مجموع مقرراتی است که بر مردم از حیث زندگی در اجتماع حاکمیت دارند، این تعریف بعد اجتماعی قوانین را نشان می‌دهد. حقوق، علمی است که با منطق، اخلاق و مذهب‌ در ارتباط بوده و در هر جامعه‌ای متفاوت است. مثلا در فرانسه یا آمریکا متفاوت و جدا از دین است، اما در جمهوری اسلامی، با مذهب مرتبط است؛ که در نتیجه شورای نگهبان متشکل از سیاسیون و مذهبیون، بر تصویب هر قانون نظارت می‌کنند. 

وی با اشاره به تفاوت‌ها و شباهت‌های حقوق و اخلاقیات بیان کرد: دو شاخص در قاعده حقوقی داریم، اولی الزام آور بودن است، یعنی باید و نباید، یا همان ضمانت اجرایی. اخلاق نیز درگیر بایدها و نبایدها است اما ضمانت اجرایی در آن وجود ندارد. اما حقوق اجرا می‌شود، پس قاعده حقوقی الزام آور است، این ضمانت در قاعده کیفری شدیدتر است اما در قاعده حقوقی ضمانت‌های سبک‌تری دارد.

شادی ادامه داد: شاخص دوم هدف‌های متفاوت است، اخلاق، هدفش بار آوردن افرادی با وجدان پاک در جامعه است، اما هدف حقوق، برقرای نظم است و به پاکی افراد و باور آنها کاری ندارد. در حقوق مهم نیست که انسان چه باوری دارد؛ صرفا ملزم به رعایت قوانین هستند، هدف حقوق برقراری نظم و عدالت است.

وی اظهار کرد: البته حقوق قبل از اجرای عدالت، به نظم، رسیدگی می‌کند، در زمان قدیم امکانات محدود بود و نزاع‌هایی به وجود آمد، پس اول حقوق به وجود آمد که نظم شکل بگیرد و پس از آن عدالت به این مفهوم اضافه شده است. که البته عدالت نیز اشکال متفاوتی دارد.

وی با اشاره به تفاوت شیوه‌های برقراری عدالت در هر جامعه گفت: در جامعه ما ترجیح منفعت جمعی به شخصی اولویت دارد، برخی سیستم ها با عدالت فرد پیش می‌روند، اما در جامعه ما اصالت با جمع است و منفعت جمعی عدالت را معین می‌کند؛ که البته در چند سال اخیر، رگه‌هایی از فردگرایی در نسل جدید دیده می‌شود.  باید بررسی کنیم که این روند نهایتا چه تاثیری در حقوق دارد و آیا این تاثیر مفید است یا مضر؟ آینده قانون گذاری در ایران چه خوهد شد و این تغیر چه تبعاتی خواهد داشت؟.

این عضو هیئت علمی دانشگاه خاطرنشان کرد: حقوق حاصل یک اراده جمعی است؛ یعنی مردم در برهه ای به تصمیمی می‌رسند که برای برخی اعمال وصف کیفری تعیین شود. پس حقوق باید به شکلی ارائه شود که برای تمامی مردم قابل درک باشد. مردم باید بدانند در جامعه چه کار کند، چه حقی دارند، چه چیزی جرم است، چه چیزی مجاز است و دیگر مسائل. 

وی در زمینه ورود عرف و شرع به حوزه‌های حقوقی بیان کرد: تعادل در حقوق در صحبت راحت است اما در عمل بسیار سخت است، این تعادل چیست؟ بستر تعادل در جامعه ما آنچنان فراهم نیست، زیرا حقوق وقتی موثر است که ما به ازای اجتماعی داشته باشد، عرفی یا قاعده جمعی که بتواند به اجرای قوانین کمک کند. هرچند در جمهوری اسلامی شرع بیشتر از عرف در قوانین ما دخیل است.

در این میزگرد دانشجویان به ارائه نقطه نظرات خود پرداختند و سوالات مد نظر خود را مطرح کردند.