جایگاه امیرالمؤمنین(ع) در فرهنگ دینی و اجتماعی ایران

امام علی(ع) نقش کم‌نظیر و حتی می‌توان گفت نقش بی‌نظیری در پیشرفت و شکوفایی ابعاد مختلف فرهنگ و تمدن اسلامی داشته است. آن حضرت بیش از هر کسی به نشر اسلام و گسترش فرهنگ و تمدن انسانی آن کمک کرده است. از جمله نقش امام در گسترش فرهنگ اسلام عبارت است از تبیین اعتقادات و باورها که شامل مبدأ هستی، نبوت، امامت و عدل می‌شود.

سخن از شخصیت امام علی(ع) و تلاش‌های او در جهت اعتلای اسلام و شکوفایی فرهنگ وتمدن اسلامی کار بسی دشوار است، در همین راستا و به بهانه میلاد مبارک این اختر تابناک آسمان امامت و ولایت و با هدف بیان گوشه‌ای از ابعاد شخصیتی و تأثیرات حضرت امیرالمؤمنین(ع) در جامعه، روز گذشته، ۲۴ دی‌ماه، نشست مجازی از سوی خبرگزاری ایکنا در لرستان با موضوع «جایگاه امیرالمؤمنین(ع) در فرهنگ دینی و اجتماعی ایران» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مرادیان، رئیس گروه معارف دانشگاه لرستان، حجت‌الاسلام والمسلمین احمدرضا غلامی، سرپرست شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی لرستان، فرهاد طهماسبی، جامعه شناس و امیرعلی حیدر امیری تحلیلگر مسائل سیاسی، برگزار شد که مشروح آن تقدیم مخاطبان گرامی ایکنا می‌شود.

حجت‌الاسلام مهدی مرادیان، رئیس گروه معارف دانشگاه لرستان، در این نشست با اشاره به اینکه معتقدیم فرهنگ دینی و اجتماعی ایران بیشترین تأثیرگذاری را از شخصیت امام علی(ع) گرفته است، گفت: این اثرگذاری ابعاد مختلفی دارد که باید مورد بررسی قرار بگیرد.

وی با اشاره به اینکه تبیین باورها و اعتقادات از مهمترین ابعاد است، ادامه داد: تبیین باور و رفتن به سمت رفع شبهات از مهمترین دغدغه‌های امیرالمؤمنین(ع) بوده که همین امر باعث می‌شود جامعه در ثبات قرار بگیرد، اختلاف‌ها کنار رفته و درگیری‌ها کمتر شود.

امیرالمؤمنین(ع) تک مرد میدان تبیین بود

مرادیان گفت: مسئله تبیین در کلام مقام معظم رهبری نیز اهمیت داده شده که می‌گویند اندیشمندان و خواص ما به سمت تبیین مسائل مطرح در جامعه بروند و در این زمینه جدیت لازم را داشته باشند، که امیرالمؤمنین(ع) در این عرصه تک مرد میدان زمانه خود بود، به عنوان نمونه نهج‌البلاغه مملو از این تبیین باورها و رفع شبهات است و تلاش ایشان این بود که با تبیین نقشه دشمنان را خنثی کرده و باعث شود مردم نگاه درستی به مسیر باورها و اعتقادها داشته باشند.

رئیس گروه معارف دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه امام علی(ع) با ایراد خطبه‌هایی مسائل خداشناسی مانند امامت و نبوت، مسائل اجتماعی و سیاسی که به وجود می‌آمد را تبیین و اعلام موضع می‌کرد که یکی از مهمترین ابعاد تأثیرگذاری حضرت امیرالمؤمنین(ع) در حوزه دینی و اجتماعی بود.

وی با اشاره به اینکه بعد دیگر شخصیت امام علی(ع) را می‌توان به تلاش امام علی(ع) برای گسترش اخلاق و رفتار در جامعه در نظر بگیریم، گفت: تلاش امیرالمؤمنین(ع) در این عرصه بسیار قابل ستایش است. چه در اخلاق فردی و چه در اخلاق اجتماعی و سیاسی و همه ابعاد اخلاقی و رفتاری، تلاش امیرالمؤمنین(ع) بر این بود که مردم از افراط و تفریط بپرهیزند و نگاه میانه‌روی داشته باشند، تلاش امام علی(ع) این بود که مردم خیرخواه بوده و به یکدیگر احترام بگذارند و تواضع و فروتنی داشته و در عرصه‌های سیاسی نقدپذیر و واقع‌بین باشند که در کلام و رفتار امیرالمؤمنین(ع) این موضوعات مشهود است که در گسترش و تبیین اخلاق در جامعه تلاش داشتند.

مرادیان تلاش امیرالمؤمنین(ع) برای از بین بردن فرهنگ طاغوت، زورگویی و جاهلیت را بُعد دیگر شخصیت ایشان دانست، افزود: بسیاری از خطبه‌های امام علی(ع) با این مضمون بود که «مردم مواظب باشید نکند تعصب‌های جاهلی هنوز در شما مانده باشد»، بنابراین به سمت مبارزه با ضد ارزش‌ها رفته و در کنار آن نیز مردم را به این سمت سوق داد. ایشان علاوه‌ بر فرهنگ دینی به فرهنگ انسانی اهمیت می‌داد و می‌خواست فطرت انسانی را بیدار کند که در این مسیر عصبیت‌های جاهلی را نمی‌پسندید و تلاشش بر این بود که فرهنگ‌هایی که منشأ درستی ندارد را از بین ببرد.

رئیس گروه معارف دانشگاه لرستان تأکید کرد: جامعه، انقلاب و مقام معظم رهبری تلاششان بر این است که بگویند ای مردم ما دم از مبارزه با آمریکا و اسرائیل می‌زنیم چراکه طرفداران طاغوت هستند و نگاه بالا به پایین دارند و ظالمانی‌ هستند که خون کشورهای مظلوم را می‌مکند، به عنوان نمونه شاهد هستیم که در حال حاضر کودکان و زنان فلسطینی را می‌کشند بدون اینکه ناراحتی در چهره آنها مشخص شود که این حالات به معنای دور شدن انسان و جامعه انسانی از فطرت پاک انسانی است که امام علی(ع) در تلاش بودند که این فطرت را آشکار کنند.

تلاش امام علی(ع) برای ایجاد وحدت در جامعه اسلامی

وی بعد دیگر شخصیت امام علی(ع) را تلاش برای ایجاد وحدت در جامعه اسلامی دانست و گفت:  ایشان در این راستا بسیار خطبه دارد و مردم را به کنار گذاشتن اختلاف‌ها دعوت و نسبت به منافقانی که در تلاش‌اند بین مردم تفرقه بیندازند بسیار هشدار داد.

مرادیان با اشاره به اینکه جامعه‌ای که در آن وحدت و محبت نسبت به یکدیگر وجود نداشته باشد ثبات نخواهد داشت، افزود: وحدت بین جامعه اسلامی بسیار مهم است، در همین جامعه اگر مردم اختلاف نظر شدید داشته و چند دسته شوند جامعه قدرت خود را از دست می‌دهد، بنابراین در جاهای مختلف و در تاریخ می‌بینیم امیرالمؤمنین(ع) چقدر با شدت با خوارج برخورد می‌کردند که بین مردم دو دستگی ایجاد نکنند چراکه آنان می‌خواستند بین مسلمانان را در مبارزه با دشمنان سرد کنند که امیرالمؤمنین(ع) از این موضوع جلوگیری می‌کردند.

رئیس گروه معارف دانشگاه لرستان افزود: بعد دیگر شخصیت امام علی(ع) این بود که به بخشی از ویژگی‌ها که جامعه را رشد می‌داد بسیار اهمیت داده، از جمله به علم و علم‌آموزی و تلاش برای فهم درست در سیاست و ضرورت تشکیل حکومت و حاکمیت، نظم سیاسی و ... . 

وی اضافه کرد: در عمل و سیره امیرالمؤمنین(ع) این بوده که در عین اینکه امام بود و مشروعیت الهی داشت ولی تا زمانی که این مقبولیت مردمی ایجاد نشد به سمت حکومت نرفت، این رویکرد ایشان این موضوع را نشان می‌دهد که حتماً مردم مهم هستند و باید معیار باشند و به اقبال عمومی مردم، رفاه مردم و مسائل اینچنین توجه شود. در این زمینه نیز میبینیم امیرالمؤمنین(ع) به ویژگی‌های قلبی افراد و جامعه و ویژگی‌های نظام مندی که در حاکمیت و جامعه وجود دارد اهمیت می‌دهد.

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین احمدرضا غلامی، سرپرست شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی لرستان در این نشست گفت: جایگاه و منزلت امام علی(ع) برای همه نسل‌ها و عصرها ماندگار و الگویی کهنه نشدنی و جامع است که ایشان را می‌توان به عنوان مصلح و منادی و طلایه‌دار اتحاد بین مسلمانان معرفی کرد، شخصیتی که شیفته و حریص‌ترین انسان نسبت به وحدت بین جامعه اسلامی بود.

وی تأکید کرد: اگر بخواهیم نمونه‌ای از محور وحدت بودن امیرالمؤمنین(ع) برای جامعه اسلامی نام ببریم می‌توان به ۲۵ سال سکوت در برابر خلفای زمان خود اشاره کرد که برای اینکه وحدت جامعه اسلامی حفظ شود با استخوان در گلو و خار در چشم سکوت اختیار کردند.

وحدت تنها شجره طیبه مثمر برای جامعه ایرانی است

غلامی با اشاره به اینکه امام علی(ع) همه را به هم‌سویی و همگرایی دعوت کرده و وحدت را تنها شجره طیبه مثمر برای جامعه اسلامی می‎‌داند، تصریح کرد: اگر می‌خواهیم جامعه اسلامی به یک جبهه واحد برسد و بتواند در برابر دشمنان مذاهب مقاومت کند، به تعبیر امیرالمؤمنین(ع) اتحاد شجره طیبه‌ای است که می‌تواند وحدت را در جامعه اسلامی نهادینه کند همانگونه که ایشان همبستگی و وحدت را موجب نزول رحمت الهی برای انسان‌ها و اختلاف، تفرقه و درگیری را موجب قطع رحمت الهی می‌داند.

سرپرست شورای هماهنگی تبیلغات اسلامی لرستان با اشاره به اینکه امام علی(ع) یک الگوی به تمام معنای وحدت است، گفت: امیرالمؤمنین(ع) خلافت را به دلیل اینکه از طرف خداوند و به معرفی پیامبر اسلام(ص) که هیچ خودخواهی، خودطلبی، دنیاپرستی و دنیادوستی را در ذهن و فکر خود نداشتند بوده، حق الهی خود می‌داند بنابراین مخالفان ساز جدایی را نواختند و این بهانه‌ای شد برای اینکه بگویند علی(ع) نتوانست وحدت را به عنوان اصل شاخص بین مسلمانان حفظ کند، در حالی که امیرالمؤمنین(ع) وحدت را نعمت الهی می‌دانند.

وی با اشاره به اینکه امام علی(ع) زمامداری آگاه، سیاستمداری متخلق به اخلاق‌الله، مؤمنی آگاه، حاکمی هدایت‌گر است که دورترین، ضعیف‌ترین، فقیرترین و نیازمندترین فرد جامعه را از ذهن خود خارج نکرده و همیشه دستگیر نیازمندان است، تصریح کرد: این ابتکار و تفکر امیرالمؤمنین(ع) که عادلی آگاه و زمان‌شناسی به تمام معنا و دشمن‌شناسی آگاه است که اگر برای مسلمانان در برابر دشمن خط قرمزی را می‌کشد نشانه آگاهی، شناخت، معرفت و دوراندیشی ایشان است که با درایت و ایمان این موارد را بیان کردند. 

غلامی افزود: در خیلی از موارد و در زمانی که امیرالمؤمنین(ع) در آن زمان زندگی می‌کند، لجاجت، خودپسندی، حسد، حرص، خصومت، خشم، تنگ چشمی و دنیا پرستی معمولاً ویژگی‌های برجسته حاکمان زمان است ولی امیرالمؤمنین علی(ع) این مباحث را با اخلاق، فروتنی، صبر و بردباری و با پایداری و راستی در گفتار و معرفت الی‌الله در جامعه به عنوان یک فرهنگ در جامعه نهادینه می‌کند که به فرهنگ جامعه اسلامی تبدیل و بهانه‌ای برای رشد و تعالی جوانان و نوجوانان آن جامعه می‌شود.

نهج‌البلاغه؛ عصاره زندگی امام علی(ع) 

سرپرست شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی لرستان با اشاره به اینکه موقعیت‌سنجی امیرالمؤمنین(ع) یک ویژگی خاص این شخصیت عاقل، سیاستمدار، آگاه و مؤمن زمانشناس است، گفت: نهج‌البلاغه عصاره زندگی سیاسی، اعتقادی، اجتماعی، دشمن‌شناسی، زمان‌شناسی و اقتصادی امام علی(ع) است.

وی با اشاره به اینکه اگر در عصر خودمان بخواهیم نمونه‌ای از شخصیت امیرالمؤمنین(ع) را معرفی کنیم، پوریای ولی را می‌توان نام برد، افزود: امروز در کشورهای مختلف که امیرالمؤمنین(ع) الگوی آن‌هاست به عنوان نمونه در میدان نبرد ورزش جوانی که همه هم و غمش بالا بردن پرچم و دست خودش در برابر رغیب است، در برابر نماینده اسرائیل که دشمن اسلام، شیعه و مسلمانان است، از مدال خود می‌گذرد برای اینکه یک مدال را از امیرالمؤمنین(ع) گرفته باشد و به این موضوع اعتقاد دارد که انسانیت برگ برنده انسان‌هاست نه مدال‌ها.

جهاد تبیین برگرفته از فلسفه حکومت امام علی(ع) است

غلامی با اشاره به اینکه امام علی(ع) تبیین فلسفی و عقلی حقایق را در دستور کار دارد، تصریح کرد: ایشان حقایق را آنطور بیان می‌کند که امروز مقام معظم رهبری می‌فرمایند: جهاد تبیین برگرفته از همین انقلاب امیرالمؤمنین(ع) و از فلسفه حکومت و قیام علی(ع) است.

سرپرست شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی لرستان با اشاره به اینکه اگر امروز در جامعه ما جهاد تبیین به عنوان یک تکلیف نهادینه شده و ضرورت جامعه اسلامی ماست برگرفته از همین تبیین فلسفی و عقلی امیرالمؤمنین(ع) است، تصریح کرد: وحدت ذاتی خداوند می‌تواند یکی از ویژگی‌های شخصیت امیرالمؤمنین(ع) برای عصرهای مختلف به عنوان یک درس باشد.

الگویی که تکرار نمی‌شود

وی افزود: اگر بخواهیم در جاهای مختلف در فرهنگ، ایثار، صله رحم و حماسه‌های مختلف الگو بگیریم، بهترین الگو امیرالمؤمنین(ع) است که نه کهنه می‌شود نه از بین می‌رود و نه الگویی برتر از آن می‌شود در این عصرها معرفی کرد، امکان ندارد برای همیشه عصرها الگویی برتر از امیرالمؤمنین(ع) پا به عرصه حیات بگذارد مگر اینکه ریزه‌خوار سفره امیرالمؤمنین(ع) باشد.

غلامی تأکید کرد: جمهوری اسلامی نیز اگر ساختاری دارد برگرفته از همان حکومت امیرالمؤمنین(ع) است و مهمترین اصول حاکمیتی خود را از روش‌های مولای متقیان می‌گیرد و به نوعی یک حکومت علوی در برابر حکومت‌های مستکبر و در عین حال مخالف ارزش‌های دینی است.

سرپرست شورای هماهنگی تبیلغات اسلامی لرستان تصریح کرد: بعد از انقلاب در ایران حکومتی اسلامی سر کار می‌آید محورهای حاکمیت امام علی(ع)، ارزش‌های اسلامی و توجه به نیازمندان را الگو قرار داده است، همانگونه که امام علی(ع) به تمام نیازمندان در گوشه و کنار حاکمیت خود نگاه می‌کند و اینجا جمهوری اسلامی کمیته امداد را راه‌اندازی می‌کند.

وی بیان کرد: اگر در فرهنگ امیرالمؤمنین(ع) دیروز خندقی برای مقابله با دشمنان کنده می‌شود، سال‌ها بعد در لبنان و فلسطین و یمن فرزندان درس گرفته از مکتب امیرالمؤمنین(ع) تونل‌هایی را شکل می‌دهند که در اصل همان خندق‌های زمان امیر(ع) است که در مقابله با دشمن آن را حفر کردند که یک سال و نیم است اسرائیل، آمریکا و همه قدرت‌های دنیا که با ارزش‌های دینی مقابله می‌کنند نتوانستند بر خندقی که فکر و حاکمیت و حکومت امیرالمؤمنین(ع) است، غلبه کنند.

غلامی ادامه داد: امیدواریم با تبعیت از رهبر انقلاب که سکانداری شایسته و قابل اعتماد، متدین، آگاه و هدایتگر و زمانشناس و دشمن شناس به تمام معناست، مانند همان خندق در برابر دشمن مقابله کنیم و بتوانیم بر عمر بن عبدود زمان که نمی‌شود نام انسان را بر آن گذاشت، بلکه یک گرگ درنده‌ای که الان به جان مسلمانان، شیعیان و زن و مرد و کودکان فلسطین افتاده و پناه می‌دهد و آن پناهگاه را بمباران می‌کند پیروز شویم.

سرپرست شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی لرستان تأکید کرد: آتش خشم خداوند نگاهی به ترامپ و ترامپیان و رئیس جمهورهای حال حاضر و آینده آمریکا دارد که آتش‌سوزی‌های اخیر در این کشور یکی از جرقه‌های خشم الهی است.