جعفر، کنیه او ابوعبدالله و مشهور به "جعفر طیار" پسرعموی پیغمبر و از شهدای بزرگ صدر اسلام. پدرش ابی طالب و مادرش فاطمه بنت اسد و برادرش عقیل، طالب و علی(ع) است.

جعفر ابن ابیطالب 20 سال بعد از عام الفیل در مکه به دنیا آمد. آن زمان که خشکسالی مکه بود، جعفر به دلیل معیشت سخت و تنگ پدرش، در خانه عمویش عباس بزرگ شد و همچنان نزد او ماند تا در سال اول بعثت پیغمبر اسلام(ص)، اندکی بعد از برادرش علی(ع)مسلمان شد و اسلام آورد.

جعفر بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب سومین فرزند ابوطالب و فاطمه بنت اسد بود. جعفر پسرعموی پیامبر اكرم (ص)، برادر بزرگ‌تر امام علی(ع)، دومین فرد مسلمان پس از امام علی(ع) و صحابی رسول خدا(ص) بود. جعفر را مردی خطیب، سخاوتمند، بردبار و متواضع معرفی کرده‌اند پیغمبر، او را از "ابوالمساکین" یعنی پدر بینوایان دادند، زیرا او بسیار به فقرا و مستمندان رسیدگی می کرد و اموالش را میان آنها تقسیم نمود.. مفسران او را مصداق برخی از آیات قرآن از جمله آیه» مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللهَ عَلَیهِ... « دانسته‌اند.  

او در عصر جاهلیت به داشتن چهار خصلت، متمایز بود. پرهیز از شراب خواری، دروغ، فحشاء، و بت پرستی. جعفر خطیبی توانا و مردی شجاع، سخاوتمند، بردبار و متواضع و شخصیتی نافع داشت و دارای عقل و درایت و هوش زیاد و اراده قوی بود. این سردار برجسته، آگاه به مسائل دینی و آشنا به فنون و اصول جنگ بود و از سابقین در اسلام بود. درباره فضایل او روایاتی از پیامبر نقل شده که جعفر در ردیف بهترین مردم و با پیامبر از یک طینت و سرشت و از نظر خلق و خوی شبیه ترین افراد به پیغمبر بوده است.

جعفر نزد پیامبر اکرم(ص) مقام و منزلت فراوانی داشت و رسول خدا(ص) او را به سرپرستی کاروان مسلمانان در هجرت به حبشه برگزید. پیامبر(ص) پس از بازگشت جعفر از حبشه به او نمازی آموخت که به نماز جعفر طیار مشهور است. جعفر در جنگ موته به شهادت رسید و مزار او هم‌اکنون در اردن است.

روایت شده که پیامبر(ص) فرمود: مردم از درخت‌های مختلف خلق شده‌اند؛ اما من و جعفر مانند یک درخت هستیم و از یک گِل آفریده شدیم. آن حضرت در روایتی دیگر فرمود: جعفر! تو در چهره و اخلاق شبیه من هستی این شباهت به گونه‌ای بود که هر کس جعفر را می‌دید می‌گفت: «سلام بر تو یا رسول‌الله» به گمان این که پیامبر(ص) است و جعفر در پاسخ می‌گفت: من رسول‌الله نیستم و من جعفر هستم.

وی مورد علاقه شدید پیامبر اکرم(ص) بود. رسول خدا(ص) از غنایم غزوه بدر به جعفر بخشید با این که وی در جنگ حضور نداشت. همچنین پیامبر(ص) در بازگشت از غزوه خیبر، جعفر را که از حبشه بازگشته بود، ملاقات کرد، او را در آغوش گرفت، میان دو چشم او را بوسید و فرمود: به خدا قسم نمی‌دانم برای کدام یک مسرور باشم، دیدار جعفر یا فتح خیبر. علاقمندی امیرمؤمنان(ع) به او نیز تا آن جا بود که عبدالله بن جعفر می‌گوید: هر گاه درخواستی را از عمویم علی(ع) داشتم و به حق پدرم - جعفر - او را قسم می‌دادم، آن را می‌پذیرفت. امام حسین(ع) نیز در ماجرایی که امیرالمومنین(ع) به خشم آمده بود، او را به حق عمویش جعفر قسم داده است. هر گاه حضرت را هنگام خشم به حق برادرش جعفر سوگند می‌دادند، آرام می‌گرفت.

بنا بر قول مشهور، او در هنگام شهادت 41 سال داشت و در همان منطقه موته شهید شد و مزار او و سایر شهدای موته، در منطقه ای معروف به شهر مزار در اطراف موته (شهری در استان کرک اردن) قرار دارد. همانطور که گفته شد دو دست جعفر در رکاب رسول خدا از تن بریده شد اما پرچم اسلام را در دهان خود و بر روی سینه اش برافراشته نگاه داشت، همان رشادت و ایثاری که ابالفضل العباس(ع) در جوار امام حسین(ع) در صحرای کربلا داشتند و این درس را از عموی رشید خود یعنی حضرت جعفربن ابی طالب(ع) آموخته بودند. ظاهرا قبر آنها قبلا مخفی بود ولی امروزه شناخته شده و امروز زیارتگاه است. گفته می شود که "ظاهر بیترس اول" چهارمین سلطان مصر، مزار جعفر را تجدید بنا کرد و اوقاف بسیاری به آن اختصاص داد.

داعش اندکی پس از تخریب آرامگاه عبدالسلام الاسمر از نوادگان امام دوم شیعیان (حسن مجتبی) در لیبی، آرامگاه جعفر طیار نیز در اردن آتش زدند

نقل شده که پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله پس از شهادت جعفر طیار و قطع شدن دو دستش در جنگ موته در حق جعفر طیار علیه السلام دعا کرد که «خداوند به تو دو بال عطا کند که با ملائکه در بهشت پرواز کنی» و حتی در روایتی از حضرت محمد صلی الله علیه و آله آمده است: «شبی را در بهشت وارد شدم، در حالی که جعفر با ملائکه پرواز می‌کرد».

همزمان با سالروز شهادت جعفر طیار علیه السلام در 6 جمادی الاولی برخی از مردم عراق به ویژه در نجف و کربلا با راه‌اندازی موکب‌هایی به عزاداری برای برادر امام علی علیه السلام می‌پردازند .