به گزارش ایکنا از گیلان، دکتر عباس پناهی، عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان امروز، ۱۴ تیر در سلسله نشست های نقد و بررسی کتب علوم انسانی که در قالب طرح ملی «فصل سخن» با محوریت معرفی و بررسی کتاب «اسناد گیلان در دوره مشروطیت» برگزار شد، با بیان اینکه کتاب مذکور را در سال ۱۳۹۸ به چاپ رساندم، اظهار کرد: اسناد این کتاب از طریق مجلس شورای اسلامی در اختیار بنده قرار گرفت، یعنی از دوره مجلس دوم تا مجلس پنجم و بنده اسناد گیلان در دوره مشروطه را مورد پژوهش قرار دادم.

وی کتاب «اسناد گیلان در دوره مشروطیت» را بازگوکننده تاریخ مردمی و توده‌ای مردم گیلان دانست و خاطرنشان کرد: این کتاب شامل اسناد و مکاتبات مردمی به مجلس شورای ملی از سال ۱۲۸۸ تا ۱۳۰۳ خورشیدی به عنوان یکی از حساس‌ترین دوره‌های حیات تاریخی گیلان تا آغاز عصر مدرنیته است.

این دانشیار دانشگاه گیلان، اسناد به کار رفته در کتاب مذکور را اسناد مردمی دانست و افزود: وقتی که مجلس اول تشکیل شد، کلیه اسناد و مدارکش به دلیل بمباران مجلس توسط لیاخوف و به دستور محمدعلی شاه نابود شد لذا از مجلس دوم تا به امروز تمامی اسناد و مکاتبات توسط مردم و دوایر مختلف کمیسیون ها ثبت و ضبط شده است.

پناهی کتاب مذکور را به دو بخش تقسیم کرد و گفت: بخش نخست کتاب مروری بر تحولات سیاسی و اجتماعی گیلان از مشروطه تا پایان جنبش جنگل دارد و بخش دوم شامل اسنادی است که مردم گیلان جمع آوری کرده اند.

وی با تاکید بر لزوم تجزیه و تحلیل اسناد تاریخی به منظور رقم زدن فردایی بهتر، تصریح کرد: یکی از مشکلات ما ایرانیان در عرصه فکری و اجتماعی گذشته نگری است، در حالی که باید این کار را کنار بگذاریم.

عضو هیئت علمی پژوهشکده گیلان شناسی، با بیان اینکه عریضه ها نشان می دهد که مردم در آن دوره خاص تاریخی چگونه می‌زیستند، چگونه می اندیشیدند و ابزار معیشت و نحوه داد و ستد و مناسبات اجتماعی و ارتباطی آنها با گروه های مختلف چگونه بوده است، گفت: روح اسناد نشان می‌دهد که جامعه خواهان پیشرفت رو به جلو بود. در آن زمان اقتصاد نفتی نداشتیم و لذا درآمدهای دولت براساس مالیاتی بوده که زمین داران از رعایا می گرفتند که چیزی جز فقر و فلاکت به دنبال نداشت.

نویسنده کتاب «اسناد گیلان در دوره مشروطیت» با اشاره به آغاز حرکت های مردمی و گروه‌های مختلف اجتماعی به ویژه اصناف در دوره مشروطه، عنوان کرد: رشت در دوران پهلوی بیشترین صدور معلم به سراسر ایران را داشته است، زیرا تعداد تحصیل کرده ها در رشت بیشتر بود و نه تنها استان گیلان، بلکه استان ها مجاور و پایتخت را نیز پوشش می دادند.

وی یکی از دلایل رشد دموکراسی در غرب را اصناف دانست و تصریح کرد: بورژواها و قشر شهرنشین می‌توانند با قدرت اقتصادی خود زیرساخت های توسعه را فراهم کنند. یکی از جرقه های اولیه انقلاب مشروطه در گیلان توسط ماهیگیران انزلی علیه لیانازوف زده شد. لیانازوف تنها امتیاز بهره برداری از ماهیان حرام گوشت را داشت، اما به دلیل اینکه ماهی سوف بسیار مورد توجه روس ها بود؛ بنابراین این ماهی نیز صید می شد، در حالی که یکی از اصلی‌ترین شاخص های معاش ماهیگیران ماهی سوف محسوب می شد و غارت آن توسط لیانازوف بر سختی معاش ماهیگیران انزلی افزود.

پناهی، با بیان اینکه در دوران استبداد رعیت اطاعت از حکومت را وظیفه خود می دانست و حق اعتراض نداشت، اما در دوران مشروطه احساس می کرد که دارای حقوق است که باید استیفا شود، ادامه داد: در دوره مشروطه افراد به حق خودشان می رسیدند. همچنین در دوره مشروطه شاهد اعتراض‌های نظامیان نسبت به کارکرد ضعیف حاکمان هستیم.

این دانشیار دانشگاه گیلان، با اشاره به تشکیل کمپانی های نفتی برای وارد کردن نفت به ایران و اعتراض تجار، اضافه کرد: تجار خودشان را ذی حق در مشروطه می‌دانستند و بنابراین سعی می‌کردند برای تامین و حفظ حقوق خودشان و حتی مردم و توسعه کشور نقش اساسی داشته باشند. در واقع تجار به جای قرارداد بستن به کمپانی های خارجی به دنبال قرارداد خودشان با حکومت بودند.

وی با بیان اینکه بین بیش از پنج هزار عریضه مردم به مجلس شورای ملی در کتاب «اسناد گیلان در دوره مشروطیت» مورد پژوهش قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: اسناد یاد شده می‌توانند نقش مهمی در تحلیل و توصیف اوضاع اجتماعی، فکری و اقتصادی گیلان در سال‌های پس از مشروطه تا به قدرت رسیدن رضاشاه داشته باشند.

به گزارش ایکنا، به همت سازمان انتشارات معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی استان گیلان و به مناسبت روز قلم و در راستای سلسله نشست های نقد و بررسی کتب علوم انسانی(طرح ملی فصل سخن)، نشست کارشناسی معرفی و بررسی کتاب «اسناد گیلان در دوره مشروطیت(مجلس دوم تا پنجم شورای ملی)» پژوهش دکتر عباس پناهی، عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با حضور نویسنده این کتاب برگزار شد.