معرفی کتاب 4

تبصره 22

نویسنده: جوزف هلر

مترجم: احسان نوروزی

موضوع: رمان

نشر چشمه

درباره نویسنده:

جوزف هلر متولد ۱۹۲۳ و درگذشته ۱۹۹۹، طنز‌پرداز و نویسنده آمریکایی است که علاوه بر رمان، داستان‌های کوتاه زیادی نوشته است.جوزف از دوران کودکی  به نوشتن علاقه داشت و در نوجوانی، رمانی را برای مجلة نیویورک دیلی نیوز فرستاد که مورد قبول آنان واقع نشد. زمانی که در سال ۱۹۴۱ از مدرسه آبراهام لینکن  دانش آموخته شد برای یک سال به آهنگری مشغول شد تا سرانجام در سال ۱۹۴۲ به نیروی هوایی آمریکا پیوست و بعد از دو سال به جبهه ایتالیا فرستاده شد. مهمترین و تأثیرگذارترین رمان او کتاب تبصره 22 است که درباره سربازان آمریکایی در جریان جنگ  جهانی دوم است.

درباره کتاب:

رمان  تبصره ۲۲، شاهکار  جوزف هلر است که در ژانر کمدی سیاه از خشونت جنگ و بیزاری از آن می‌گوید. این رمان که اولین بار در اکتبر ۱۹۶۰ منتشر شد، تفکرات جوزف هلر درباره جنگ را به خوبی بازتاب می‌دهد. تفکراتی که با عقاید نسل دهه ۶۰ که می‌خواستند در برابر قدرت، قد علم کنند، همراه و حرف دل آنها شد. «تبصره ۲۲» امروزه در زبان انگلیسی به موقعیت‌هایی گفته می‌شود که از آن‌ها راه گریزی نیست و  باخت در آنها قطعی است.

هلر در جبهه‌های جنگ جهانی دوم حضور داشت، ماموریت‌هایی انجام داد و مرگ را با گوشت و پوست خود احساس کرد. این رمان، رمانی است خواندنی و مشحون از موقعیت‌های طنز و گفت‌وگوهای ابزورد که با زاویه دید سوم شخص نوشته شده است. نویسنده در 42 فصل نظرگاه‌های مختلفی را برای روایت انتخاب کرده است و به همین واسطه مخاطب با شخصیت‌های متعدد داستان آشنا می‌شود. از این جهت روایت این کتاب را می‌توان روایت سوم شخص محدود دانست که در فصول متفاوت داستانی از زاویه دید هر کدام از شخصیت‌ها روایت می‌شود.

از متن کتاب:

آن روزی که تگزاسی را آوردند در بخش، یوساریان مشغول به‌هم ریختن آهنگ موجود در نامه‌ها بود. یکی دیگر از آن روزهای آرام، گرم و بی‌دغدغه بود. گرما مثل لحافی روی سقف افتاده بود و هر صدایی را خفه می‌کرد. دانبر دوباره بی‌حرکت به پشت دراز کشیده بود و چشمانش مثل چشمان عروسک خیره شده بودند به سقف. سخت تلاش می‌کرد طول عمرش را زیاد کند. به خاطر همین می‌کوشید ملالش را پروبال دهد. دانبر چنان سخت می‌کوشید طول عمرش را زیاد کندکه یوساریان فکر کرد شاید مُرده. تگزاسی را روی تختی در وسط بخش گذاشتند، و چیزی نگذشت که عقایدش را پیشکش کرد.

یوساریان پرسید"و تو هم معاف از پروازش می‌کنی؟"

"نه، در اون صورت نمی‌تونم معافش کنم."

"منظورت اینه که شرط و تبصره داره؟"

دکتر دانیکا گفت"مسلمه که تبصره داره. تبصره‌ 22. هر کس که می‌خواد از وظیفه‌ نبرد سرباز بزنه واقعا دیوانه نیست."

فقط یک تبصره بود، آن هم تبصره 22 که تصریح می‌کرد نگرانی برای سالم ماندن در مواجهه با خطری واقعی و عینی، فرایندی است مختص ذهن عقلانی. اور دیوانه بود و می‌توانست بستری شود. فقط لازم بود بخواهد؛ و به محض این که چنین کاری می‌کرد دیگر دیوانه نبود و باید پروازهای بیشتری انجام می‌داد و عاقل بود اگر چنین نمی‌کرد، اما اگر عاقل بود پس باید پرواز می‌کرد.

رابرت براستاین، منتقد ادبی می گوید که این کتاب او را شگفت زده کرد و تصاویر و توصیفات هلر از جنگ باعث شد مفهوم        «قهرمان بودن» در ذهن او کاملاً عوض شود. این کتاب به نظرم اولین رمان بدیع پس از جنگ جهانی دوم بود. این کتاب در فهرست بهترین کتاب‌های کتابخانه مدرن از نظر خوانندگان در رده 12 و از نظر ویراستاران هفتمین کتاب از 100 کتاب برتر قرن بیستم است. "آبزرور" این کتاب را جزو 100 رمان برتر قرن بیستم انتخاب کرده است و نشریه "تایم" هم "تبصره22" را جزو یکی از 100 رمان مدرنِ برتر انگلیسی زبان می‌داند.