Page 29 - Book Harf Bartar Koli

‫ب) پیامها(‪ 1400‬تا ‪27 )1402‬‬

‫‪ .۱‬توصیف انسان مطلوب؛ ‪ .2‬توصیف انسان محقّق؛ ‪ .۳‬تغییر انسان محقّق به انسان مطلوب‪ .‬این سه‬
‫فعالیت در همۀ رشتههای علوم اجتماعی وجود دارد‪.‬‬

‫توصیف انسان مطلوب را علوم مبنایی و نیز علوم کرداری در اختیار ما قرار میدهند‪ .‬علوم مبنایی‬
‫مانند فلسفه‪ ،‬عرفان نظری‪ ،‬علوم قرآنی و علوم حدیثی است و علوم کرداری علومی مانند فقه‪ ،‬اخلاق‬
‫و عرفان عملی را شامل میشود که مجموعۀ این علوم از انسان کامل و انسان ایدهآل بحث میکنند‬
‫و ما با استفاده از آنها میتوانیم انسان مطلوب جامعه را که همان انسان مطلوب متعارف است‪،‬‬
‫بشناسیم؛ یعنی ما در شناخت انسان مطلوب‪ ،‬به دنبال انسان کامل نیستیم؛ چرا که «انسان کامل»‬
‫در عرفان و فلسفه بحث میشود‪ ،‬اما در علوم اجتماعی‪ ،‬انسان مطلوب متعارف و بهعبارت دیگر‪ ،‬انسان‬
‫هنجار‪ ،‬جامعۀ هنجار‪ ،‬رفتار هنجار‪ ،‬سازمان هنجار و مانند اینها محل بحث میباشد‪ .‬بنابراین‪ ،‬در‬
‫توصیف انسان مطلوب‪ ،‬به علوم مبنایی و کرداری نیاز است که از روشهای اسنادی‪ ،‬استنباطی و‬
‫استدلالی استفاده میکنند‪ ،‬اما نکتۀ مهم این است که علوم مبنایی و کرداری‪ ،‬مانند فلسفۀ محض یا‬
‫فقه محض‪ ،‬برای توصیف انسان مطلوب کافی نیستند‪ ،‬بلکه قطع ًا به فلسفه و فقههای مضاف نیز نیاز‬
‫است و نهادی که میتواند از فلسفۀ محض و فقه محض برای تولید و توسعۀ فلسفه و فقههای مضاف‪،‬‬
‫مق ّید و خاص کمک بگیرد‪ ،‬دانشگاه است؛ بنابراین‪ ،‬برای توصیف انسان مطلوب‪ ،‬سازمان مطلوب‪،‬‬
‫جامعۀ مطلوب‪ ،‬انسان اقتصادی مطلوب و رفتار مطلوب علاوه بر نیازمندی به فلسفه و فقه محض‪ ،‬به‬

‫فلسفه و فقههای مضاف نیز نیازمندیم‪.‬‬
‫دومین فعالیت و یکی از مهمترین وظایف علوم اجتماعی‪ ،‬توصیف جامعه و انسان محقّق است؛‬
‫مثلاً تحقیقات دربارة «ارتباط عرضه و تقاضا» یا «ارتباط قدرت دولت و آزادی مردم» یا «ارتباط‬
‫درآمد و مصرف» و مانند اینها‪ ،‬در همین راستاست‪ .‬این تحقیقات‪ ،‬تحقیقاتی تجربی است و با کار‬
‫میدانی و روشهای آماری به دست میآیند؛ یعنی مثلاً برای کشف «عوامل خودکشی»‪« ،‬عوامل‬
‫طلاق» و «عوامل گرایش به عبادت در شبهای قدر» باید به د ِل جامعه رفت و جامعه را مطالعه کرد‬
‫و تحقیقات میدانی را انجام داد؛ بنابراین‪ ،‬توصیف انسان محقّق‪ ،‬بدون تجربه و تحقیق میدانی و آماری‬

‫ممکن نیست و متولّی این امر نیز نهاد دانشگاه میباشد‪.‬‬
‫سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی میتواند دغدغۀ حرکت به سوی تحول علوم انسانی را در‬

‫دانشجویان به وجود آورد‪.‬‬
‫سومین فعالیت علوم اجتماعی‪ ،‬تغییر انسان محقق به انسان مطلوب است‪ .‬اصول ًا «تغییر» از‬
‫مؤلفههای علم مدرن است‪ .‬یکی از تفاوتهای علم مدرن با علم پیشامدرن این است که علوم‬
‫پیشامدرن علم را برای علم میخواستند‪ ،‬اما علم در دوران مدرن‪ ،‬فقط برای شناخت نیست‪ ،‬بلکه آن‬
‫را برای تغییر طبیعت و تغییر انسان میخواهند؛ یعنی مثل ًا بعد از شناخت انسان‪ ،‬علم به دنبال این‬